Her şeyden önce Türkiye’de yaşlı bakım hizmeti; yaşlılık kavramının değişiklik göstermesi ve toplumun yaşlıya
bakış açısındaki değişimlere paralel olarak hizmette de değişiklikler göstermiştir.
Ancak devlet tarafından önceleri sadece kurumda bakım hizmeti olarak başlanan uygulama daha sonraki yıllarda buna ilave olarak evde bakım hizmeti de verilmeye başlanılmıştır.
Ancak buradaki önemli kriter ise kişinin kendine uygun olan hizmeti alabileceği yere doğru karar verilmesidir.
Her şeyden önce sosyal devlet anlayışı ile konuya yaklaşım gösteren devlet,
daha sonra konuyu sadece sosyal politikalar oluşturma düzeyinde tutarak,
görevi yerel yönetimlerle de paylaşarak Büyükşehir belediyelerinin de bu
konuda sorumlu görev almasını sağlamıştır.
Konuya İlişkin Okumalar
Ayrıca bu konu hakkındaki BM Evrensel Yaşlı Hakları bildirgesini http://www.ukgid.org/proje/14-evrensel-yasli-haklariile Yaş Almak ve Refah yazılarını okumanızı öneririz.
Her şeyden önce Türkiye’de toplumsal bakım düzeyinde yerel yönetimler özellikle de
büyükşehir belediyeleri hizmet sunmaya başlamışlardır.
Bakanlığın verilerine göre, Aralık 2019 itibarıyla Türkiye genelinde 99’u resmi, 255’i özel engelli bakım merkezi,
153’ü resmi, 242’si özel huzurevi, 150 Umut Evi, 69 engelli gündüz yaşam merkezi,
Ayrıca 32 Yaşlı Yaşam Evi ve 27 gündüz yaşlı yaşam merkezi olmak üzere;
Sonuç olarak 1027 bakım kuruluşu bulunuyor.
Bu kapsamda 700 Bin kişiye evde bakım hizmeti verilmektedir.
Türkiye’de yaşlı nüfus artışı düşünüldüğünde aktif yaşlanma için yaşlı hizmet merkezlerine duyulan ihtiyacın gün geçtikçe arttığı bir gerçektir.
Bu konudaki <strong>Aktif Yaşlanmak</strong> yazımızı da okumanızı öneririz.
Resmi Gazete’ de 23/7/2004 yayınlanan “Büyükşehir Belediyesi Kanunu”na göre Büyükşehir belediyesinin uzun süreli bakım konusunda görev, yetki ve sorumlulukları tanımlanmıştır.
Buna göre; Büyükşehir Belediyeleri, Sağlık merkezleri, hastaneler, gezici sağlık üniteleri ile;
Yetişkinler, yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik her türlü sosyal ve kültürel hizmetleri yürütmek, geliştirmek ve bu amaçla sosyal tesisler kurmak, meslek ve
beceri kazandırma kursları açmak, işletmek veya işlettirmek;
Bu hizmetleri yürütürken üniversiteler, yüksekokullar, meslek liseleri, kamu kuruluşları ve
sivil toplum örgütleri ile iş birliği yapmak ile görevlendirilmiştir.
Türkiye’de 30 ilde büyükşehir belediyesi bulunmaktadır.
Her şeyden önce Büyükşehir belediyeleri yaşlılara ve engellilere,
kronik hastalıkları olanlara uzun süreli bakım desteği kapsamında evde sağlık bakımı,
evde sosyal bakım, evde destek hizmetleri sunulmaktadır.
Sonuç olarak bu kapsamında çok az sayıda belediye ya da valilik çağrı sistemi kullanarak
bilişim sistemlerinden ve teknolojiden yararlanmaktadır.
Yaşlı Bakım Hizmeti Yerel Yönetim Örnekleri
Ankara Örneği
Her şeyden önce Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından yeni bir hizmet başlatılarak 60+ yaşlılara evde hizmet de verilmeye başlanmıştır.
İlerleyen zamanda da bu hizmetlerin duyulan ihtiyaca göre artacağından da eminiz.
<Diğer belediyelere de güzel örnek teşkil etmektedir. https://ankara.bel.tr/sosyal-hizmetler/yasli-hizmetleri
Türkiye’de ilk olarak diğer yerel yönetimlerden farklı ve Türkiye’de yalnızca Ankara’da olan “Yaşam Destek Merkezi” modeli oluşturulmuştur.
Ankara Valiliği tarafından kurulan “Yaşam Destek Merkezi” inde bir çağrı merkezi bulunmaktadır.
Bu uygulamanın amacı kentsel ortamda yalnız yaşayan, yaşlı, hasta, engelli ve yatalak hastaların yardımlarına,
boyunlarına taktıkları bir düğme yoluyla en kısa sürede ulaşma esasına dayanmaktadır.
Düşen, yaralanan, kalp krizi geçiren, tansiyonu yükselen, yani evinde herhangi bir yardıma
gerek duyan bir kimse elinin altındaki düğmeye basarak telefon ve diyafon aracılığıyla yardım istemektedir.
Cihazın düğmesine basıldığında kişinin bilgileri, kullandığı ilaçlar, geçirdiği hastalıklar, ulaşılabilecek yakınları,
komşuları çağrı merkezindeki bilgisayarın ekranına gelmektedir.
Bu sisteme abone olan engelli ve yaşlıların bilgileri sistemde mevcuttur.
Eğer yaşlı ya da engelli çağrıya cevap veremeyecek, konuşamayacak durumda ise orada
bir sorun olduğu düşünülerek hemen yardıma gidilmektedir.
Kişinin hastaneye götürülmesi gerektiğinde hasta nakil aracı da temin edilmektedir.
Bu hizmet Ankara Valiliği tarafından finanse edilmektedir.
Türkiye’de Ankara Büyükşehir Belediyesi Yaşlılara Hizmet Merkezi, https://ankara.bel.tr/sosyal-hizmetler/yasli-hizmetleri
yaşlıların ev ortamlarında desteklenmeleri ve toplumdan soyutlanmadan yaşamlarına devam etmelerini sağlamak amacıyla 5 Eylül 1994 tarihinde kurulmuştur.
Ayrıca bu merkezin hizmetlerinin amacı;
üyelerine günlük yaşamlarını kolaylaştıran ve yalnız olmadıklarını onlara hissettirerek,
bununla birlikte ilgi, sevgi ve şefkatle yaşlıların onurlu bir yaşam sürmelerini sağlamaktır.
Bu Merkezden 2018 tarihi itibarıyla destek alan üye sayısı Toplamda 661 bin 848 olmuştur.
Üye olan vatandaşların eşleri de üye olarak hizmetlerden yararlanmaktadırlar.
Evde sağlık ve sosyal bakım hizmetleri ile temizlik vb. evde destek hizmetlerinin yanı sıra;
Eğitim programları, konser, sinema organizasyonu, yemek organizasyonu ve gezi programları
ile de yaşlıların topluma katılmaları desteklenmekte ve yaşam boyu öğrenme fırsatlarından yararlanmaları sağlanmaktadır.
Ödeme gücü olan yaşlılardan hizmet bedeli alınmaktadır.
Ödeme gücü olmayan yaşlılara ise hizmetler ücretsiz sunulmaktadır (https://www.ankara.bel.tr/sosyal-hizmetler/yasli-hizmetleri/yaslilara-hizmet-merkezi).
İstanbul Örneği
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık ve Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı tarafından uzun süreli bakımı
desteklemek amacıyla evde sağlık hizmeti, ihtiyaç sahibi hastalara evlerinde sağlık hizmeti
vermek amacıyla 2001 yılında başlatılmıştır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen evde sağlık hizmetlerinin amacı;
Evde sağlık hizmetine ihtiyaç duyan hasta, engelli veya yaşlılara ulaşılması, hasta ve yakınlarının, sahip olduğu
hastalıkları hakkında eğitimli ve kendine yeterli hale getirilmesi sağlanarak;
Bilinçsiz sağlık uygulamaları ile oluşabilecek komplikasyonların önlenmesi ve hastalık seyrinin ağırlaşmasının engellenmesi;
Sağlık hizmetinin hastanın evine kadar götürülmesi ile hem hastanelerde meydana
gelebilecek yığılmaların önlenmesi, hem de hastanede yatış sürelerinin azaltılması
bu suretle tedavi maliyetlerinin düşürülmesi ve ülke ekonomisine katkıda bulunulmasıdır.
(http://www.ibb.gov.tr/sites/SaglikVeSosyalHizmetler/evdesaglik/Pages/AnaSayfa.aspx).
Anadolu Örnekleri
Orta Anadolu Bölgesi’nde Konya Büyükşehir Belediyesi Sosyal Belediyecilik çerçevesinde 2005 yılında Evde Bakım Merkezi’ni kurmuştur.
Konya genelinde sosyal güvencesi olmayan özürlü, yaşlı, hasta ve bakıma muhtaç ailelere hizmet verilmektedir (http://www.konya.bel.tr/kurumsalayrinti.php?id=22).
Ege Bölgesi Örneği
Ege Bölgesi’nde İzmir Büyükşehir Belediyesi doktor, hemşire, hasta bakıcı, sosyolog ve
temizlik görevlilerinden oluşan ekiple hasta, yaşlı ve kimsesizlere “evde bakım” hizmeti vermektedir.
Haftada bir gün ziyaret ederek sadece yara bakımı ve pansuman yapan, hasta yatağı dağıtan
İzmir Büyükşehir
Belediyesi, son olarak evlerde temizlik uygulamasını da başlatmıştır.
Belediyelerin yaşlılar ve engellilere bakım hizmetini desteklemek için 2016 yılında “Yaşlı Destek Programı” (YADES) başlatılmıştır.
Bu program Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye’de
ikamet eden 65 yaş üstü yaşlıların korunması ve desteklenmesi ile biyo-psiko-sosyal bakıma
ihtiyacı olanların, yaşadıkları mekânlarda gerekli olan bakımlarının yapılarak yaşamlarının kolaylaştırılmasını amaçlamaktadır.
Ancak birçok ilde bu ve benzeri uygulama yapılmışsa da çoğu yerel yönetimlerin bu konuda
fazla yol aldığı söylenemez.
Yaşlı Yaşam Evleri
Bu model 2012 yılında uygulanmaya başlanmıştır.
Bu modelde aynı cinsiyetten 3-4 yaşlı bir konutta yaşamaktadır.
Bu modelin amacı yaşlı bakımında aktif yaşlanmayı ve yaşlıların topluma katılımını desteklemek, sosyal dışlanmayı önlemektir.
Kışla tipi kurum bakım modeline alternatif olarak yaşlı yaşam evleri oluşturulmuştur.
Bu evlerde günlük ev ile ilgili işler, mutfak düzeni ve yemek, yaşlıların kişisel bakımına destek
olma gibi işler bakım elemanları tarafından yürütülmektedir.
Ayrıca yöneticiler ve profesyonel meslek grupları bu evleri sıklıkla ziyaret etmektedirler.
Yaşlı yaşam evlerinin olanaklarından ve personelden yararlanılması için mevcut huzurevlerine yakın olması genellikle tercih edilmektedir.
Bu nedenle yaşlının yerinde yaşlanma amacından uzaklaşmaktadır.
Yaşlı yaşam evleri yaşlının yaşamını geçirdiği mahallede ve sosyal ortamında yaşamını
sürdürmesi fikrine dayanmakla birlikte yaşlı yaşam evleri ile ilgili yaygın bir ağ oluşturulamamıştır.
Sonuç olarak yaşlı yaşam evlerinin yaygınlaşması sürecinde yönetim ve personel desteğine ihtiyaç duyulacaktır.
Yaşlı Bakım Hizmet Merkezleri
Bu hizmet modeli, gündüzlü bakım kapsamında yaşlıların boş zamanlarını profesyonel bir şekilde
değerlendirebilecekleri, aktif yaşamı ve toplumsal katılımı destekleyecek uygulamaları içeren merkezlerden oluşmaktadır.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı olarak beş yaşlı hizmet merkezi bulunmaktaydı.
Bugün ise 426 Huzurevi ve Yaşlı Rehabilitasyon Merkezinde toplam 27.500 yaşlıya bakım ve sağlık
hizmeti verilmektedir.
Sosyal hizmet müdahalesinin ve takibinin gerçekleştirilmesi,;
çocuk, genç, kadın, erkek, engelli, yaşlı bireylere ve ailelerine koruyucu, önleyici, destekleyici, geliştirici, rehberlik ve danışmanlık odaklı sosyal hizmetlerin yürütülmesi amacıyla kurulan
Sosyal Hizmet Merkezlerinde,
(SHM) Yaşlı Hizmet Merkezleri ek birim olarak yer almıştır.
Sonuç olarak 9 Şubat 2013 tarihli ve 28554 sayılı resmi gazetede Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından
hazırlanan “Sosyal Hizmet Merkezleri Yönetmeliği” yayınlanmıştır.
Bu yönetmelikte yaşlı hizmet merkezleri ile ilgili olarak;
“Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan aile danışma ve toplum merkezleri,
gündüzlü hizmet veren çocuk ve gençlik merkezleri ile yaşlı hizmet merkezlerinin binalarının,
merkez binası olarak hizmet sunmaya elverişli olduğu Bakanlıkça uygun görülenler,
ayrıca başka bir işleme gerek kalmaksızın faaliyetlerine merkez olarak devam ederler.
Ama aksi takdirde bu yerler, Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren en geç bir yıl içerisinde kapatılır.
Ancak kapatılan kuruluşlar tarafından sunulmakta olan hizmetler, en yakın merkez tarafından sunulmaya devam olunur” açıklaması bulunmaktadır.
Her şeyden önce Türkiye’de evde bakım hizmetine de önem verilmektedir.
Ayrıca bu hizmetin kalitesinin arttırılmasına çalışan bakanlık;
Her şeyden önce hizmet kalitesi ölçüm standardı getirerek, Web tabanlı bir yazılım
hazırlanmasına ve bu hizmetin kalite performansının ölçülmesine karar veriştir.
Ayrıca bakıma muhtaç hastası ve ağır engelli raporlu yakını olan herkes, evde bakım parası almak için başvurabiliyor.
Ancak Parkinson, demans, böbrek yetmezliği gibi hastalıkları olanların sağlık raporunda ağır
engelli ibaresi bulunması halinde, yakınlarına bakım aylığı ödeniyor.
Sonuç olarak SGK, evde bakım aylığı alan 700 bin kişinin düşük sigorta primiyle emekli olmasını sağlayacak bir çalışma da yapıyor.
