İleri yaşta hak ve özgürlükler konusu hassas bir konu olmakla birlikte oldukça da dikkatimizden kaçan bir konudur.
Her ne kadar genç yaşlarda hak ve özgürlüğümüzün savunucusu olabilmekteyiz.
Ama ilerleyen yaşımızda bu hak ve özgürlüklerimizi kendimiz koruyamayabilmekteyiz.
Sosyolojik olarak ileri yaş ve evrelerinde yaşanan problemler veya buna göre kişilerin kendi başlarına karar
alamamalarına bağlı olarak hak ve özgürlüklerini birilerinin korumasına devretme gereksinimi duymaları sonucu
oluşan sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Yaş evremizin dört bölümden oluştuğunu ve bunun ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile birlikte yaşam kalite ve
standartını oluşturduğundan bahsetmiştik.
Yaş evrelerinden dünyanın kabul ettiği 60 yaş emeklilik yaşı ile ileri yaş veya yaşlılık olarak kabul edilen 75 yaş ve
üzerinin problemleri olarak gördüğümüz dönemlerde ortaya çıkan ileri yaşta hak ve özgürlüklerimiz çeşitli
şekillerde ihlal edilmekte veya korunamamaktadır.
Bu konudaki Yaşlılar ve Yerinde Yaşlanmak ve Yaşlanma ve Emeklilik yazımızı okumanızı öneririz.
İleri yaşta Hak ve Özgürlüklerde Dünya Uygulamaları
Sosyal devlet anlayışı içerisinde vatandaşın ileri yaşta hak ve özgürlükleri mutlaka güvence altına alınmalıdır.
Hatta bununla ilgili hukuki alt yapının oluşturulması gereklidir.
İnsan hak ve özgürlüklerini ilişkin sözleşmeler herkes gibi yaşlı bireylerin hak ve özgürlüklerini de güvence altına
almaktadır.
Ancak yaşa ve ileri yaştaki bireylere doğrudan atıf yapan sözleşmeler yok denecek kadar azdır.
Mesela Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ileri yaştaki bireylere ilişkin hüküm içermemektedir.
Bu konuyu incelemek isterseniz https://www.echr.coe.int/ adresinden okuyabilirsiniz.
İlgili sözleşmenin ayrımcılığı yasaklayan hükmü de yaşı, ayrımcılığın yasakladığı temeller arasında saymaktadır.
Ayrıca bazı sözleşmelerde yaşa ve ileri yaşta bireylere mevcut sözleşme hükümlerinin geçerli olduğu da vurgulanmaktadır.
Bu nedenledir ki bireyler ileri yaşta hak ve özgürlükten yeterince yararlanmaya bilmektedirler.
Bu kapsamda Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği tarafından yapılan bir çalışma sonuç raporunda,
mevcut insan hakları sözleşmelesinin yaşlı bireylerin hak ve özgürlüğünü yeterince korumaktan uzak olduğunu
belirtmiştir.
Devletlerin yaşlı bireylerin hak ve özgürlüklerinin korunmasına yönelik sözleşme hazırlanmasına olumlu baktıkları
görüşü hakim görünse de Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda bu yönde yapılan oylama karşılıksız kalmıştır.
Avrupa Birliği üyesi devletlerde de durum pek farklı görünmemektedir.
2014 yılında ileri yaştaki bireylerin haklarının geliştirilmesi için yeni bir sözleşme yapmak yerine mevcut
sözleşmenin geliştirilmesine karar verilmiştir.
Sonuç olarak karar vericilerin yaşları gereği mevcut sorunu gözlerinde canlandıramamalarıdır.
Ayrıca bu soruna dair örnek olaylardan da bir haberdirler.
Türkiye Uygulaması
Şu an için Türkiye nüfusunun genç olması.
Ayrıca Türk geleneklerinde ileri yaştaki ebeveynlere sahip çıkmak yaygın görünmekle birlikte bu tutum her geçen
yıl değişmektedir.
Bu yazımızda bunun nedenlerine değinmeyeceğiz.
Fakat Türkiye hem Birleşmiş Milletler hem de Avrupa Konseyi üyesi olması sebebi ile bu gelişmeleri yakından
takip etmektedir.
Önümüzdeki yıllarda ileri yaşta hak ve özgürlükler konusunda düzenlemeye gitme gereksinimini biz de duyacağız.
Ancak 2016 yılında Aile ve Sosyal politikalar bakanlığınca başlatılan Yaşlı destek programı olduğu bilinmekle
birlikte bu programın amacı, kapsamı hakkında pek bilgi sahibi değiliz.
Sonuçta ileri yaştaki bireylerin hak ve özgürlüklerinin ihlaline yönelik olarak İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru
örneklerine de ileride yer vereceğiz.
