Tüketim hakkında bazı detaylardan önceki yazımızda bahsetmiştik.
Ancak bugün başlayan gün ve 15-21 Mart haftası boyunca devam eden günler tüketiciyi koruma haftası olarak belirlenmiştir.
Ayrıca, bu tarihler arasında okullarda öğrencilere tüketici olarak, haklarının neler olduğu ve
gerektiği zaman bu haklarını korumak için neler yapabilecekleri,
nerelere başvurabilecekleri hakkında bilgiler verilmektedir.
Her şeyden önce bir vatandaş olarak da hepimizin birer tüketim alışkanlığı olan kişiler olaraktan da haklarımızı öğrenerek başlayabiliriz.
Tüketim ve Temel Haklarımız
Her şeyden önce 8 temel tüketici hakkımız bulunmaktadır.
Bunlar sırasıyla şu şekildedir;
Temel ihtiyaçlarımızın karşılanması hakkı
İnsanın, insan olmasından kaynaklanan ve hayatını sürdürebilmesi için gereken asgari ihtiyaçları işaret eden bu hak şu kavramları içermektedir;
Gıda maddesini tüketebilme,
Giyinme ve kuşanma,
Barınma (konut) hakkı
Temel sağlık ve hizmetlerinden yararlanabilme hakkıdır.
Konuya benzer içerikteki Yoksulluk ve Gıda Güvenliği ve Gıda ve Tüketici Enflasyonu yazılarımızı da okumanız öneririm.
Güvenlik ve güven duyma hakkı
Ancak hayatı idame edebilme ve genel sağlığımızı korumamız bakımından tehlikeli ve zararlı etkileri olacak ya da sonradan oluşabilecek;
Her çeşit mal ve mamüle, tüm hizmetlere, her ölçekte imalat, üretim, süreç, yöntem ve prosedürlerine,
Aracı ve satıcı işletmelerin ve her hükmün, potansiyel ve/veya
fiili tehlikeye sebep olabilecek icraat ile risklerine karşı korunma hakkını iade eder.
Bilgi edinme Hakkı
Satın alınabilir mal ve hizmetler hakkında bilgi sahibi kılınma,
Yanıltıcı, yanlış ve eksik reklam uygulamalarına karşı korunma,
Pazarlama karmasının diğer tüm unsurlarında (ambalaj, etiket, promosyonlar, (vb) yanıltıcı,
eksik ve yanlış anlayış ile uygulamaları önleme, amaçlarına uygun, düzeltici ve engelleyici tedbirlerle, tüketicinin bilgi edinme hakkı tesis edilmeye çalışılmaktadır.
Seçme hakkı
Tüketicinin hakları arasında yer alan seçme hakkının kapsamında ise;
Rekabetçi fiyatlar ve karşılaştırılabilir diğer niteliklere sahip,
çok çeşitli mamul ve hizmetin tüketiciye sunulması,
Çok çeşitlilik (alternatif) söz konusu olması dahil, belirli sahalarda kabul edilir fiyat,
tatminkar kalite ve servis garantisinin sağlanması unsurları söz konusu edilmektedir.
Temsil edilme (Sesini duyurma) Hakkı
Temel bir hak olarak; tüketicinin (sesini duyurma) temsil edilmesi kapsamında;
Siyasi otoritenin, sosyoekonomik politikalarını oluşturmasında dikkate alınmak, etkili olmak.
Kamu kuruluşlarında temsil edilmek,
İşletmeler ve onların şemsiyeleri altında toplayan kurumlarda çıkarları temsil etmek, gerektiğinde müdahil olabilmek,
İşletmelerin değişik aktivitelerinde (tüketici panelinden, yeni ürün geliştirmeye kadar)
rol oynamak görüş ve istek bildirmek gibi aktiviteler yer almaktadır.
Tazmin Edilme Hakkı
Her şeyden önce en yaygın kullanılan ve bilinenidir.
Temelde, tüketicinin “haklı” taleplerinin, firmalar ve diğer kuruluşlar nezdinde takibe geçilmesi ve dikkate alınması olarak belirtilecek bu yaklaşım çerçevesinde;
Özellikle kusurlu malların geri alınmasında kolaylık,
Ancak kusurlu hizmetlerin yeniden görülmesi imkanlarının var olması,
Ama kusurlu malların geri alınması(değiştirilmesi) mümkün değilse, bedelinin iadesinin sağlanması,
Hukuki temellere dayanılarak, tazminat-zarar-ziyan bedeli ödenmesi hakkının düzenlenmesi,
Resmi kuruluşlara, hukuki ve moral desteğinin sağlanması unsurları yer almaktadır.
Gelişmiş ülkelerde, “tazmin edilme hakkı” ile bağlantılı olarak geniş çerçeveli
yasal düzenlemelere ve kurumlaşmaya gidildiği görülmektedir.
Eğitilme Hakkı
Hemen her alanda gelişme kaydedilmesinin temel unsuru olarak “eğitim” konusu gösterilmektedir.
Her şeyden önce çağdaş dünyanın temelinde eğitim yer almaktadır.
Tüketici gibi kapsamlı bir konunun da, eğitim çerçevesinden ayrı ele alınması düşünülemez. Tüketicinin eğitilme hakkı, sorumlu ve bilinçli tüketici olma yolunda ise;
Her seviyedeki eğitim öğretim kurumlarında; okullarda bilgilendirme ve eğitilme,
Bunların dışında kalan kuruluşlarda ve sosyal organizasyonlar çerçevesinde aydınlatılma ve eğitilme,
Televizyon, sinema vb görsel yayın araçları ve basın-yayın aracılığıyla ilgili konularda
Kamunun bilgilendirilmesi ve aydınlatılması hususlarını kapsamaktadır.
Sağlıklı bir çevreye sahip olma hakkı
Günümüzde iklim krizi ve çevre kirliliği konuları önemli birer gündem maddesi olarak hayatımızda yer almaktadır.
Bu konu hakkında Çevre ve Atık Problemi ve İklim Krizi konularını da okumanızı öneririm.
Sağlıklı bir çevreye sahip olma hakkı çerçevesinde;
Yaşadığımız hayatın kalitesini arttıracak fiziksel yapı ve çevreye sahip olmak,
Çevresel tehlikelerden korunmak,
Bugünkü nesiller için olmakla birlikte, gelecek kuşaklar için de geçerli sayılacak,
çevreyi koruma ve kollama hakkını muhafaza eden hususlar belirtilmektedir.
Sonuçta Tüketicinin Korunması Hakkındaki 6502 sayılı kanun maddelerini incelemek isterseniz de https://www.mevzuat.gov.tr web sayfasındaki ilgili bölümü okumanızı öneririm.
Birleşmiş Milletler Tüketici Hakları Evrensel Bildirgesi
Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki tüketicilerin menfaatlerini ve ihtiyaçlarının göz önüne alınarak tüketicilerin çoğu zaman ekonomik şartları, eğitim seviyeleri ve pazarlık güçleri yönünden dengesizliklerle karşılaştıklarının idrakinde olarak ve
Ancak adil, tarafsız ve idame edilecek ekonomik ve sosyal bir gelişmeyi teşvik etmek önemli olmakla birlikte, bunun yanında;
Fakat tüketicilerin zararlı olmayan ürünlere erişme haklarına sahip olması gerektiği düşüncesi ile tüketicinin korunmasına ilişkin temel esaslar aşağıdaki hedefleri ihtiva etmektedir;
Ayrıca, ülkelere, halklarına, tüketici olarak yeterli korumayı sağlamak ve idame ettirmek yönünde yardımcı olmak.
Özellikle tüketicilerin ihtiyaçlarına ve isteklerine cevap verecek üretim ve dağıtım şekillerini kolaylaştırmak,
Ama malların üretimi ve dağıtımı ve tüketicilere hizmet vermekle iştigal edenler için yüksek ahlaki davranış seviyesini teşvik etmek,
Ancak, tüketicileri olumsuz yönde etkileyen ulusal ve uluslararası düzeyde faaliyette bulunan bütün teşebbüslerin iş yolsuzluklarına mani olmak için ülkelere yardımcı olmak,
Özellikle de bağımsız tüketici gruplarının gelişmesini kolaylaştırmak,
Ayrıca, tüketiciyi koruma alanında uluslararası işbirliğini kolaylaştırmak,
Tüketiciye daha düşük fiyatlarla daha çok seçenek temin edecek pazar şartlarının gelişmesini teşvik etmek olarak belirtilmektedir.
