Kadınlar seçme ve seçilme hakkını 5 Aralık 1934 de kazanmışlardır.
Ancak Türkiye Büyük Millet Meclisince kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınması
Mustafa Kemal ATATÜRK ‘ün cumhuriyetçilik ve halkçılık ilkelerinin sonucudur.
Bunun anlamı siyasal anlamda da kadınlar yurttaş olma hakkında önemli bir adım atmışlardır.
Cumhuriyet döneminde kadınlara verilen diğer haklar ise;
Kadınlar 1926 da; Türk Medeni Kanunu’nu ile erkeğin çok eşliliği ve tek taraflı boşanmasına ilişkin düzenlemeler kaldırılmıştır.
Ayrıca kadınlara boşanma hakkı, velayet hakkı ve malları üzerinde tasarruf hakkı tanınmıştır.
1930 da ise kadınlara belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
Ama 1930 yılından itibaren çıkarılan bir dizi yasa ile önce
Belediye seçimlerine katılma, sonra köylerde muhtar olma ihtiyar meclislerine seçilme hakkı tanınmıştır.
Bunu takiben de kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakları,
5 Aralık 1934’te Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan yasa değişikliği ile tanınmıştır.
Ancak bunlardan önce de;
1858’de yayımlanan “Arazi Kanunnamesi”nde mirasın kız ve erkekler arasında eşit olarak paylaştırılacağı hükmü yer almıştır.
Kadınlar miras yoluyla mülkiyet hakkını kazanmışlardır.
Buna benzer konudaki İstanbul Kadın Müzesi, Yörük Kadını ve Kadına Yönelik Şiddete Karşı yazılarımızı da okumanızı öneririz.
Kadınlar ve Yerel Seçimler
Kadınlar siyasal haklarını ilk kez 1930 yılındaki Belediye seçimlerinde kullandılar.
Seçimler, Eylül başından Ekim’in 20’sine kadar sürmüştür.
Şehir meclislerine girebilen kadınlar arasında İzmir seçimlerinde
Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF)’nın iki kadın adayı olan Hasane Nalan ve Benal Nevzat Hanımlar ile,
İstanbul seçimlerinde CHF adayı olan Rana Sani Yaver (Eminönü), Seniye İsmail Hanım (Beykoz),
Ayşe Remzi Hanım (Beyoğlu), Nakiye (Beyoğlu), Latife Bekir (Beyoğlu) Hanımlar vardır.
Bu seçimlerde Artvin ili Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya beldesinde belediye başkanı seçilen Sadiye Hanım, “Türkiye’nin İlk Kadın Belde Belediye Başkanı” olmuştur.
Ancak bu görevi iki yıl yürütmüştür.
Türkiye’nin ilk kadın il belediye başkanı ise çok partili siyasal yaşama geçildikten sonra seçilmiştir.
3 Eylül 1950 tarihinde yapılan yerel seçimlerde 27 üyesi bulunan Mersin Belediye Meclisine seçilen
Müfide İlhan, ilk kadın il belediye başkanı olmuştur.
Ayrıca Köy Kanunu’nun 20. Maddesinin değiştirilmesine dair 26 Ekim 1933 tarihli ve 2329 sayılı kanunun çıkarılmasıyla; kadınların köy muhtar ve heyetlerine seçilme hakkı tanınmıştır.
Ama Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demirdere köyünde (Bugünkü Karpuzlu ilçesidir.) yaklaşık 500 oy alarak seçimi kazanan Gül Esin, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın muhtarı olmuştur.
Kadınların Milletvekili Seçilmesi
Türkiye’deki kadınlar milletvekili olabilmek için ilk adım 1923’te atılmıştır.
Fakat kadınların 1923 yılında Nezihe Muhiddin önderliğindeki ilk kadın partisi “Kadınlar Halk Fırkası”nı kurma isteğidir.
Ama 1909 Seçim Kanunu sebebiyle bu parti kurma girişimi, Kadınlar Halk Fırkası’nın Türk Kadınlar Birliği adlı derneğe dönüşmesi ile sonuçlanmıştır.
1924 anayasası hazırlanırken kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakkına sahip olması gündeme gelmiştir.
Ancak TBMM genel kurulunda bu hakların yalnızca erkeklere tanınması fikri ağır bastığından kadınlar siyasal haklar sağlayamamışlardır.
Gerekli yasal değişiklikler 1934 yılında Başbakan İsmet İnönü ve 191 milletvekilinin sunduğu
Anayasa ve Seçim Kanununda değişiklik yapılmasını öngören yasa önerisi sonucu gerçekleşmiştir.
Ayrıca öneri, 5 Aralık 1934’te Mecliste görüşülmüştür.
Yapılan oylamada, 317 üyeli Meclis’te, oylamaya katılan 258 milletvekilinin tamamının oyuyla değişiklik önerisi kabul edilmiştir.
Sonra Anayasanın 10. ve 11. Maddeleri değiştirilerek her kadına 22 yaşında seçme, 30 yaşında seçilme hakkı verilmiştir.
Bu anayasa değişiklikleri çerçevesinde ‘’İntibah-ı Mebusan Kanunu’’ (Milletvekili Seçimi Kanunu)’nda 11 Aralık 1934’te yapılan değişiklikler sonucu anayasada tanınan haklar seçim kanunuyla da düzenlenmiştir.
Yasanın çıkmasının ardından 7 Aralık 1934’te, Türk Kadınlar Birliği İstanbul’da Beyazıt Meydanı’nda büyük bir kutlama mitingi ve Beyazıt’tan Taksim’e kadar da bir yürüyüş düzenlemişlerdir.
Sonuçta Türkiye’de kadınların katıldığı ilk genel seçimler 8 Şubat 1935 de yapılan TBMM 5. dönem seçimleridir.
Bu seçimlerde 17 kadın milletvekili TBMM’ye girmiştir.
1936 yılı başında boşalan milletvekillikleri için yapılan ara seçiminde de emekli öğretmen Hatice Özgenel’ in Çankırı milletvekili olarak seçilmesiyle meclisteki kadın milletvekili sayısı 18’e çıkmıştır.
Tüm kadınlarımızın seçme ve seçilme hakkı kazanmaları günü kutlu olsun.
Kaynak olarak https://tr.wikipedia.org web sitesinden yararlanılmıştır.
