Menopozda hangi testler yapılmalıdır? Sorusunun cevabını farklı noktalardan inceleyeceğiz.
Her şeyden önce bu dönem kadınların doktorlarına gelerek semptomlarına çare aradıkları bir dönemdir.
Ancak bu dönemdeki semptomlar genellikle ateş basması, terleme, duygu salınım değişiklikleri, uykusuzluk, anksiyete, depresyon, menstrüel (adet) düzensizlikleri ve
ürogenital atrofi diğer bir deyişle genital mukozanın incelmesi, kuruması, daralması, soluklaşmasına bağlı vajinal kuruluk, cinsel ilişkide yaşanan ağrı-acı, cinsel isteksizlik,
akıntı, kanama, idrara sık gitme, idrar yaparken yanma,
istemsiz idrar kaçırma ile ilgili östrojen yetmezliğine bağlı olan başlangıç semptomlarıdır.
Her şeyden önce doktor bu semptomlar ile gelen kadınları farklı gözle görmeyecek olursa
kadın hayatının buz dağının altında olup da görünmeyen
ileride Titanik faciasına sebep olabilecek sağlık sorunlarını göz ardı etmiş olacaktır.
Sonuçta bu neden ile menopozdaki bir kadında yaklaşım ve
bu esnada istenecek testler o kadın için kişiselleştirilmiş bir risk profilinin belirlenmesine yardımcı olacaktır.
Ayrıca bu durumda da tedavi yaklaşımları daha rasyonel bir temele oturtulacaktır.
Menopozda Testin Önemi
Ancak doktorların bu dönemin özelliklerinin farkında olması ve hastaları için en iyi değerlendirmesi gereken bir
dönemdir.
Çünkü basit olarak sadece yukarıda bahsedilen belirtilere yönelik alınacak tedbirler,
10 hatta 20 yıl sonra o kadının belki de kalp ve damar sağlığı veya kemik ve
kas sağlığı ya da mental sağlığı ile ilgili risklerini azaltarak daha özgür,
daha kaliteli ve sağlık sorunları olmadan bir yaşam sürmesine izin verecektir.
Her şeyden önce detaylı hikaye almak, fizik muayene, rutin testler ve bazı spesifik testler yapmak kişisel olarak
gelen kadınların moleküler genetik, epigenetik, farmakogenetik, faromokodinamik ve kinetik özelliklerini
belirlemede bize yardımcı olacaktır.
Ancak genlerimiz bizim tüm yaşamsal fonksiyonlarımızı idare eden yapı taşlarımızın idaresini ele alır.
Ama genlerimiz zaman zaman az veya çok çalışır bazen de çalışma düzeninde bazı değişiklikler yapar.
İşte bunu idare eden de epigenetik faktörlerdir.
Mesela bir hormon ilacı ya da tansiyon için ilaç aldığımızda bazı kişilerde bu ilacın etki etmediğini ya da bazı
kişilerde etki gösterdiğini hepimiz biliriz.
Tansiyon hakkında daha detaylı bilgi edinmek isterseniz Tansiyon Hakkında Bilmemiz Gerekenler yazımızı okumanızı öneririz.
Menopozda Hangi Testler Yapılacağı Nasıl Belirlenmeli?
Ancak bazı ilaçların yan etkileri meydana gelebilmektedir.
İşte her kişi de aynı ilacın farklı etkilerinin ve yan etkilerinin olması, o kişideki ilacın farklı emilmesine, enzimler ile
farklı metabolize edilmesine, kandaki yoğunluğunun farklı olmasına, dokulara farklı etki etmesine ve nihayet
idrardan farklı atılmasına bağlıdır.
Ayrıca bunları idare edenler de yine bizim genlerimiz ve onların az veya çok çalışmasını sağlayan epigenetik
faktörlerimizdir.
Ama bunlar kısaca o kişinin farmakogenetik ve farmokodinamik, kinetik özellikleridir.
Bir ilaç bir kişide daha az dozda istenilen etkiyi yaparken, başka bir kişide daha çok doza ihtiyacı olabilir
ya da başka bir kişide az doz dahi çeşitli terz etkiler yapabilmektedir.
Bu nedenle de son zamanlarda ilaç biliminde kişiselleştirilmiş tedaviler ön plandadır.
Menopoz ve İlaç Kullanma
Ancak tedavileri kişiselleştirmek, ilaç verilen kişide o ilacı metabolizasyonunda ve fonksiyonlarını idare eden
genlerin ve epigenetik faktörlerin belirlenmesi ile olur.
Gerçekte belirli bir ilacı vermeden önce basit bir kan alma ile bazı genlerin araştırılması sonrasında o kişiye uygun
ilaç uygun dozda verilmesi günümüzde mümkündür.
Böylece ilaçların yan etki ya da ters etkileri de görülmemiş olacaktır.
Ancak gen ve epigenetik faktörlerin belirlenmesi gerçekte pahalı ve karmaşık, sofisitike bazı analizleri gerektirmektedir.
İşte maliyet, etkinlik hesabı yapıldığında bu kişiler için risk faktörlerinin belirlenmesi,
genlerinin nasıl çalıştığının ve epigenetik faktörlerinin o kişinin genlerini nasıl idare ettiğni anlamak mümkündür.
Bu nedenle başta da belittiğim gibi detaylı konuşmak,
dikkatli muayene ve bazı testleri yapmak bize bu imkanı vermektedir.
Test Belirleme Faktörleri
Her şeyden önce detaylı hikayede dikkat edeceğimiz nokta,
o kişi için özel olan tüm bileşen faktörler, yine o kişi
için risk faktörlerini belirlemede, uygulanacak ve izlenecek yolları belirlemektir.
Ancak bu faktörlerin belirlenmesi bize o kişinin genetik ve epigenetik fonksiyonları hakkında bilgi verecektir.
Bu nedenle nasıl bir diet yaptığı, beslenme alışkanlıkları, egzersiz yapıp yapmadığı gibi hayat şekli değişiklikleri,
işi ve işi ile ilgili özellikler bize o kişinin ne tür ortamla ilişkili olduğunu gösterecektir.
Mesela vegan beslenme osteoporoz açısından bir risk iken aşırı karbonhidrat ve
yağ içeriği olan bir beslenme
kalp, damar sağlığı, metabolik sendrom, diabet açısından bir risk teşkil edecektir.
Yine belli ağırlıklar ile yapılan egzersizler kemik ve
kas kütlesi açısından ve insülin direnci açısında önemli iken,
efor kapasitesini arttıracak egzersizler, solunum sistemi ve kalp, damar sağlığı açısından önemlidir.
Gebelik, doğum, düşük, emzirme süresi, ilk ve son adet tarihleri,
geçirmiş olduğu tüm hastalıklar özellikle kalp ve damar hastalıkları, nörolojik ve mental hastalıklar,
kemik, eklem ve kas hastalıkları, oto immün hastalıklar,
DM ve diğer endokrinolojik hastalıklar ve kanserler hem öz geçmişinde hem de soy geçmişinde sorgulanmalıdır.
Menopoz ve Gebelik
Mesela ilk gebeliğini geç yaşlarda yapmış olmak,
geç menopoz erken menarş olmak ya da az emzirmek
kadınlarda meme kanseri açısından kişinin genetik ve epigenetik faktörlerini etkileyebilecek özelliklerdir.
Kişinin geçirmiş olduğu cerrahi müdahaleler farklı riskleri işaret edecektir.
Örneğin yumurtalıkları ilgilendiren cerrahiler erken menopoz açısından bir risk faktörüdür.
Fizik muayene boy ve kilo ölçümü ile başlamalı, özellikle bel ölçümü ve
kan basıncı ölçümü Metabolik Sendrom için bir parametre olarak kaydedilmelidir.
Pelvik muayene sonrasında meme muayenesi ihmal edilmemelidir.
Son olarak günümüzde her jinekolog transvajinal ultrasonografi ile muayenesini tamamlamaktadır.
Ancak rutin istenecek testler bu dönemde hikaye ve fizik muayene ile belirlenen kişiselleştirilmiş sağlık risklerine
daha objektif katkılar sağlaması bakımından önemlidir.
Bu nedenle menopoz döneminde ister herhangi bir tedavi kullansın isterse kullanmasın
bu testler yaptırılmalı ve hastamız mutlaka daha yakından değerlendirilmelidir.
