Kripto para hakkında yine birçok haber duymaktayız.
Türkiye kripto para piyasasıyla ilgili kötü tecrübelere sahip olmasına rağmen, vatandaşımız bir türlü temkinli davranmamaktalar.
Bunun kayıplarına karşı hukuki güvenlik nasıl sağlanmalıdır?
Gelin inceleyelim.
Son zamanlarda, özellikle UTS ve LONA ile başlayan sert değer kayıplarıyla,
Bu piyasaya yatırım yapan bir çok yatırımcının bütün birikimlerini yitirdiklerine ilişkin haberler sıklaşmaya başladı. https://tr.investing.com
Bazı hikâyeler çok dramatik; tek taşınmazını, evini satıp buraya yatırım yapan,
ancak tüm yatırımını bu yolla kaybedenler var.
Emekli ikramiyesini, bankadaki parasını, yastık altındaki altınlarını bu piyasaya yatırıp,
her şeyini yitiren, geleceğe yönelik ümitleri ve hayalleri yıkılanlar var.
Türkiye bu piyasayla ilgili kötü tecrübelere sahip olmasına rağmen, vatandaşımız bir türlü temkinli davranmıyor.
Thodex, Vebitcoin, Sistemcoin, Hecoin ve Bitrota ile yaşanan çöküşlerin yarattığı mağduriyetler halen giderilememiş olmakla birlikte ve giderilecek gibi de gözükmemektedir.
Avrupa’da birinciyiz
Adına her ne kadar kripto para denilse de, aslında klasik anlamda bir ödeme aracı olarak bilinen,
kişi ve kurumlarca kabul edilen bir ödeme aracı olmadığı için, gerçek anlamda “para” değildir.
Zaten Merkez Bankası’nın ‘Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’
gereği bu varlıkların ödeme aracı olarak kullanılması yasaktır.
Oldukça spekülatif, ama parasal bir ‘değer’ ile ifade edildiği için kripto paraların değişimi,
hukuki terimiyle satış sözleşmesi kapsamında alım ve satımı mümkün olan bir şeydir.
Türk Borçlar Kanunu 207’deki tanımda yer alan ‘satılandır,.
Yönetmelik’teki adıyla ‘kripto varlık’tır.
Türkiye bu paraların kullanımı, işlem hacmi bakımından dünyada dördüncüdür.
Avrupa’da ise birinci durumdadır.
Milli geliri bizim 3-4 katımız olan gelişmiş ülke vatandaşlarını çok geride bırakıyoruz.
Kripto Para ve Tasarruf azalıyor
Tasarruf oranı, hane halkının tasarrufunun harcanabilir gelirine oranı olarak ifade edilmektedir.
2020 yılı TÜİK verilerine göre gayrisafi hane halkı tasarruf oranı yüzde 10.9.
2019 yılında ise yüzde 12.8 idi.
Tasarruf oranı gittikçe düşmesine rağmen, bu piyasadaki işlem hacmimiz ve yatırım yüksekliğimiz düşmüyor.
Hatta daha da artıyor olmalı ki, bu piyasasının devleri Türkiye’ye gelme planları yapmaktalar.
Kripto Para ve Yatırımcının iki önemli riski var
Bitcoin gibi kripto paralara yatırım yapıldığında, yatırımcının iki riski vardır.
Birincisi, yatırım yaptığı bu platformun hileli işlemleri.
İkincisi ise, yatırım yapılan bu paranın değerindeki sert düşüştür.
Kripto para yatırımını yaptığınız platform, aslında kendi adına sizin hesabınıza işlem yapmaktadır.
Böyle olunca da sizin talimatınız olmadan hesabınızdaki bütün yatırımınızı başka hesaplara aktarıp ortadan kaybolabilmektedir.
Bunun acı tecrübelerini yaşadık.
O halde ilk hukuki koruma, kripto para platformuna vermiş olduğumuz kendi adına ve f
akat bizim hesabımıza işlem yapma yetkisini işlevsiz hale getirmektir.
Bunun en kolay yolu, sıcak cüzdanda tuttuğumuz parayı, soğuk cüzdana aktarmak olacaktır. Böylece kimse bizim adımıza işlem yapamaz.
Ta ki biz bu varlığımızı soğuk cüzdandan yeniden sıcak cüzdana aktarana kadar.
Elbette güvenilir, itibar sahibi, mali gücü yüksek, sermayesi güçlü platformlar ile çalışmak da
bir başka koruma önlemidir.
Manipülasyon suç
Bir kripto paranın değeri spekülatif veya manipülatif işlemlerle düşebilir veya çıkabilir. Spekülasyon, bütün hukuk sistemlerinde yasaldır.
Ancak manipülasyon suçtur ve yasaktır.
Mesele borsa olsa sorun yok;
SPK md 107 manipülasyonu açıkça yasaklıyor.
Bunu bu para piyasasına uyarlarsak, bu varlığın fiyatına, fiyat değişimlerine,
arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya
satım yapılması, emir verilmesi, emir iptal edilmesi, değiştirilmesi veya hesap hareketleri gerçekleştirilmesi suç ve yasak olmalıdır (işlem bazlı manipülasyon).
Kripto varlıkların fiyatlarını, değerini ve yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan,
yanlış veya yanıltıcı bilgi vermek, söylenti çıkarmak, haber veya yorum yapmak veya rapor hazırlamak ya da bunları yaymak ve bu suretle menfaat sağlamak yasak ve suçtur
(bilgi bazlı manipülasyon).
Ne yapılabilir?
Suçların kanuniliği ilkesi gereği, SPK md 107 hükmünün kripto para piyasalarındaki manipülasyonlara uygulanması mümkün değildir.
Ayrıca, SPK md 107, ülke sınırları içerisinde uygulanırken, kripto paraların piyasasının
uluslararası olduğu dikkate alındığında, en azından Dünya Ticaret Örgütü’nün
bir anlaşma hazırlaması ve üye ülke meclislerinin onaylaması suretiyle kripto para piyasası yatırımcıları hukuki koruma altına alınabilecektir.
Şimdilik, kripto paraların değerini manipülasyon yoluyla etkileyip menfaat sağlayanlar,
TCK md 151-152’deki mala zarar verme suçunu işlemiş olarak kabul edilerek yargılanabilecektir.
TBK md 49’daki haksız fiil gereği tazminatla sorumlu tutulabilirler.
Türkiye’de neden bu kadar ilgi görüyor?
Kanaatimce ülkemizde kripto para piyasası gibi spekülatif varlıklara olan ilgilinin temel sebebi, olağan gelir ile konforlu bir yaşama sahip olmayacağını düşünenlerin, spekülatif yatırımlarla
bu hayallerini gerçekleştirme umududur.
Aldığı maaşı, ücret geliri, ya da küçük işletmesinin faaliyeti ile ‘zengin’ olmayacağını düşünenler,
bir umut, spekülatif piyasalara varlarını yoklarını teslim etmektedirler..
Sonuç değişmez; eğer bir piyasada kazanç spekülatif ise, nihayetinde kazananlar sadece zirvedeyken piyasadan çıkanlardır.
Zirvedeyken piyasadan çıkmayanların finansal bir yıkım yaşamaları neredeyse kaçınılmazdır.
Her şeyi tek bir varlığa yatırmak, kumar oynamak gibidir.
Kumarda ise nihayetinde kazanan oyuncu değil, kasadır.
Konuya benzer içerikteki Finansal Suistimal, Finansal Okuryazarlık Nedir?, Cinsiyetin Finansal Kararlar Üzerindeki Etkisi ve Monkey Business ve Kripto Para Borsası yazılarımızı da okumanızı öneririz.
Gözetim ve denetim
Ancak en kötü yatırım, tüm tasarrufların tek bir varlığa yöneltilmesidir.
Ama yatırım çeşitliği altın kuraldır.
Yatırım yapılacak varlıklar çeşitlendirilir, yatırımcı yapacağı değerlendirme sonucu belir bir yüzde;
Örneğin dövize, belirli bir yüzde borsaya, belirli bir yüzde kıymetli madenlere, belirli bir yüzdesini de kripto paralara vs yatırım yapılmalıdır.
Hatta kıymetli madenlere yatırım yaparken bunu da örneğin altın, gümüş, paladyum gibi
birden çok madene dağıtılmalıdır.
İşte bu yatırımcı sağlamcıdır ve kaybetmesi, kazanma ihtimaline göre daha düşüktür.
Kripto para platformları henüz özel olarak bir kamu otoritesinin gözetimi ve denetiminde değillerdir.
Bitcoin olarak tanınmış kripto paralar herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından
ihraç edilmediğinden, karşılığı için güvence verilmekte ve elektronik değil, sanal para olarak işlem görmektedir.
Bu sebeple de 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri
ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi yapılamamaktadır.
