Kooperatifçilik hakkında eskilere dayanan bilgimiz vardır.
Fakat son zamanlarda yaşadığımız Pandemi döneminde sebze meyve fiyatlarındaki artış ile tekrardan gündeme gelmeye başladı.
Fakat son yıllarda değişik tür kooperatifçilik de yapılmaya başlandı.
Bunların en başında yöresel yemekler yapan veya evlerinde el işleri yapan kadınlarımızın bir araya gelerek
üretim ve pazarlama faaliyetlerini bir arada örgütlemeye başlamaları ile de küçük çaplı kooperatifçilik ortaya çıkmıştır.
Her şeyden önce nedir bu kooperatifçilik?
Kooperatifler insanların ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle ve
en az maliyetle karşılamak amacıyla kurulan tüzel kişilerdir.
Ancak Kooperatifler hem kişilerin tek başlarına yapmaya güçlerinin yetmediği işleri
bir araya gelerek yapmaları sağlar hem de toplumun kalkınmasına katkıda bulunur.
Ayrıca kooperatifler, ortaklarının gereksinimlerini en uygun şekilde ve maliyetine sağlamalarını temin ederler.
Mesela bu tür kuruluşlar üretici ile tüketici arasındaki yolu kısaltıp, kaliteyi artırıp maliyeti düşürürler.
Ayrıca ortaklarını birlikte çalışmaya yöneltirler.
Böylece teknik bilgi ve görgülerini artırırlar.
Her şeyden önce kooperatifçilikte Merkez Birliklerinin oluşturduğu en üst yapı Türkiye Milli Kooperatif Birliğidir.
Kooperatifçilik ile İlgili Sınıflandırma
Kooperatifler genellikle faaliyet alanlarına göre sınıflandırılmaktadır.
Sonuç olarak ülkemizde 32 ayrı türde 79.486 kooperatif, 571 birlik bulunmaktadır.
Ayrıca bu Kooperatiflere kayıtlı ortak sayısı 7.845.509 civarındadır.
Kooperatif türlerinden en yaygın olanlarından tarımsal amaçlı kooperatifler,
üreticilerin (ortaklarının) karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle tarımsal üretim faaliyetleri ile mesleki faaliyetlerinde ihtiyaçlarını karşılamak,
ürünlerini daha iyi değerlendirmek ve ekonomik menfaatlerini korumak amacıyla faaliyetlerini sürdürmektedirler.
Her şeyden önce ülkemizde ilk kooperatif 1863 yılında kurulmuş,
ancak bundan sonra uzun bir süre önemli bir hareket olmamıştır.
Ancak kooperatifçilik ile ilgili önemli gelişmelere Atatürk’ün önderliğinde başlanmış ve
ilk konut kooperatifi 1934 yılında kurulmuştur.
Ancak dünyada bugünkü anlamıyla ilk kooperatifin 19. Yüzyılın ortalarında 1844’te İngiltere’de kurulduğu kabul edilmektedir.
Ayrıca Bunu takiben Fransa ve Almanya’da da ilk kooperatif örnekleri kurulmuştur.
Bir diğer türü olan sosyal kooperatifler;
sosyal hizmetlerin sunumu veya engelliler, uzun süreli işsizler, eski hükümlüler ve
bağımlılar gibi dezavantajlı işçilerin çalışma hayatına yeniden entegrasyonun sağlanması konusunda uzmanlaşmışlardır.
Ancak çoğunlukla kooperatif çalışanlarının mülkiyetinde olan, tüketiciler ve gönüllü kişilerin ortaklığı ile sürdürülmektedir.
Sonuç olarak yıllardır yapılan çalışmalar ve müstakil bir kanunun gerekliliği konusundaki tartışmalar sonuç vererek
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 10 Mayıs 1969 günü yürürlüğe girmiştir.
Ayrıca Tarım Satış Kooperatifleri Yasası kanunlaşarak,
1 Haziran 2000 tarihinde 4572 sayı sırası ile görüşülen,
24081 sayılı Resmî Gazete’de 16 Haziran 2000’de yayınlanarak kabul edilmiştir.
Kooperatife Ortak (Üye) Olmak
Her şeyden önce Kooperatiflere gerçek kişilerin yanı sıra Kooperatifçilik Kanunu’nun 9. maddesine göre özel idareler, belediyeler, köyler
gibi kamu tüzel kişileri ile cemiyetler ve dernekler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kooperatifler üye olabilir.
Ayrıca kooperatifler şirket kurabilir.
Ancak kooperatifler (diğer ticaret şirketleri gibi) ana sözleşmesinde kısıtlayıcı bir hüküm bulunmadığı takdirde
çalışma konusuyla ilgili farklı şirketler kurabilirler.
Ticaret Bakanlığı, kooperatifleri, birlikleri, merkez birliklerini ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini teftiş etmek,
denetlemek veya denetlettirmek ile görevli ve yetkilidir.
Japonya’da Kooperatifçilik
Her şeyden önce 1995’te, yaşlı yurttaşlar için ilk yaşlılar kooperatifi, yaşlılar tarafından kuruldu
Ayrıca bu tür kooperatifler giderek artan yaşlı nüfusun gereksinimlerini karşılamak üzere ülke çapına yayıldı.
Mesela Japonya’daki kooperatifler sağlık, sigorta, eğitim, gıda, ekoloji, ulaştırma, elektronik, konut ve araştırma ve geliştirme gibi çeşitli alanlarda faaliyet göstermektedir.
Bu konulara benzer konularda okumak Sınavsız Üniversite Okuyabileceğinizi Biliyor muydunuz?
Kadınların İşçi Kooperatifi (WWC)
Bu tür Kooperatifler toplumsal cinsiyet kapsayıcılığına bir örnektir.
Her şeyden önce kadınların İşçi Kooperatifi 12.000 işçi üyesi ile Japon işçi kooperatifleri
ortamındaki en büyük tekil örgüt grubunu oluşturmaktadır.
Ancak WWC, ev kadınlarının yarı zamanlı çalışmasına izin vererek,
kısıtlama olmadan çalışmayı sürdürmelerine ve yaşam tarzlarını iyileştirmelerine yardımcı olmaktadır.
Japon Yaşlı Kooperatifçiliğinden Bir Diğer Örnek Koreikyo
Her şeyden önce yaşlılar için kurulan ve yaşlılar tarafından işletilen Japon evde bakım kooperatifi örneğidir.
Ancak 1995’te bir emekli işçiler örgütü tarafından kurulan Koreikyo veya Yaşlıların Kooperatifidir.
Ayrıca yaşlılar için kurulan ve yaşlılar tarafından işletilen, tüketici ve işçi kooperatiflerinin
bakış açılarını birleştiren melez bir kooperatif şeklidir.
Her şeyden önce bu kooperatifin 100.000’den fazla üyesi vardır.
Ancak yaşlılara (genellikle 75 yaş ve üstü) aktif yaşlı insanlar tarafından (55 ila 75 yaş arası)
evde bakım hizmeti sunulması için çalışır.
Ayrıca üyelerin (65 yaş üstü) sağlık hizmetleri için geri ödeme almalarını sağlayan
Japonya’daki ulusal uzun vadeli hemşirelik bakım sigortası programı ile uyumludur.
Mesela Koreikyo ayrıca, profesyonel uzun süreli bakım uzmanları için
eğitim programları geliştirerek önemli bir eğitim kurumu haline gelmiştir.
Başka Bir Kooperatif Deli
Her şeyden önce başarılı bir kapıda teslim kooperatifi örneğidir.
1992 yılında kurulan Kooperatif Deli, Japonya’da market alışverişi teslimat piyasasını geliştirmede dünya lideridir.
Ayrıca 4,64 milyon üyeye sahip olup, eve teslim satışı ile 3 milyar Doların üzerinde ve
mağaza satışlarıyla 1,18 milyar Dolarlık satış gelirine sahiptir.
Bu kooperatif, iş süreçlerini ve uygulamalarını optimize etmeye yardımcı olmak için,
geçmiş talebe dayanarak optimum mal çeşitlerini müşterilere otomatik olarak öneren
Yapay Zekayı kullanmaktadır.
Sonuç olarak dijital perakende pazarındaki artan rekabetin ortasında, işletmeler için modern bir pazarlama yaklaşımı sağlamıştır.
Üniversite Kooperatifleri Ulusal Federasyonu (NFUCA)
Her şeyden önce öğrenci ve öğretmenlere uygun fiyatlı ürünlerle hizmet veren bir örnektir.
Üniversite Kooperatif Ulusal Federasyonu, 1947’de öğrenciler ve öğretmenler tarafından bir tüketici kooperatifi olarak kurulmuştur.
Şimdiki adıyla NFUCA 1960’dan sonraki beş yıllık sürede, otuz beş üniversitenin kooperatifleri tarafından
üniversitelerdeki olanakların genişletilmesi amacıyla kurulmuştur.
Sonuç olarak NFUCA, üniversite kooperatifleri ulusal birliğidir ve
şu anda 1,5 milyondan fazla üyesi olan 200’den fazla kooperatif birliğini temsil etmektedir.
Ayrıca Japonya’daki üniversite kooperatifleri, kitapçılar, marketler, kafeteryalar ve
diğer hizmetler aracılığıyla üniversite ve kolejlerdeki öğrencilere ve öğretim üyelerine hizmet vermektedir.
Avrupa’da Sağlık Hizmetleri Kooperatifleri
Her şeyden önce Avrupa’da sağlık hizmetleri alanında sürdürülebilirlik ve kıt kaynaklar nedeniyle zorluklar yaşanmaktadır.
Ayrıca önümüzdeki 40 yıl içinde, Avrupa’da 65 yaşın üzerindeki nüfus oranındaki artışla birlikte
şu andaki bakım sistemlerinin mücadele etmeye çalıştığı sosyal ve ekonomik sorunların neredeyse
iki katına çıkarması beklenmektedir. https://coopseurope.coop
Bu nedenle mevcut ve gelecekte ortaya çıkacak sorunların çözümünde kooperatifler bir alternatif olarak görülmektedir.
Türkiye’de Kooperatif İstatistikleri
Her şeyden önce 7.422.994 ortağıyla, 30 farklı türde, 53.259 kooperatif bulunmaktadır. https://www.ilo.org
Ancak faaliyet alanına göre kooperatif sayılarına bakıldığında en çok kooperatif, konut yapı alanında;
Tarımsal kalkınma kooperatifleri ve motorlu taşıma kooperatifleri ikinci ve üçüncü sırada yer almaktadır. Bilgi için kaynak sayfa https://koopbis.gtb.gov.tr/
Ama ortak sayısına göre ilk üç sırada pancar ekicileri kooperatifleri,
konut yapı kooperatifleri ve tarım kredi kooperatifleri bulunmaktadır.
Sonuç olarak bu kooperatiflerin yıllık toplam cirosu 300 milyon Avrodan fazladır. (
Mesela ciroya göre en büyük üç kooperatif Pankobirlik, Tarım Kredi ve Farma Lojistik dir.
Ülkemiz en çok kooperatife sahip ikinci Avrupa ülkesi olmasına karşın ortak sayısı,
çalışan sayısı ve yıllık ciro sıralamalarında ilk üç ülke arasında bulunmamaktadır.
Kanak https://sosyalekonomi.org
Sonuç olarak iklim değişiklikleri tarımsal kooperatifleri de etkilemektedir.
