Emeklilik için işlemler Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından takip edilmektedir.
Bu kapsamda üç tür güvence sistemi vardır.
Çalıştığınız süreye bağlı olarak bu sistemlerden birinden emeklilik için hak kazanırsınız.
Bu sistemler ise 4a, 4b ve 4c olarak adlandırılmaktadır.
Çalışanlar bazı kriterlere göre bu sistemlerden birisine kayıt olurlar.
Emeklilik için yaşınızı veya ne zaman emekli olacağınızı hesaplayabilmek için ilk çalışmaya başlayarak sigortaya başladığınız tarih esas alınmaktadır.
Her şeyden önce de bu tarih çok önemlidir.
Ne demek istediğimi ilerleyen satırlarımızda anlayacaksınız.
Öncelikle emeklilik için cinsiyet önemlidir. Buna göre farklı süre esas alınmaktadır.
Kadınlar 20 yılda, erkekler ise 25 yıl bir fiil çalışma yılı esas alınmaktadır.
8/9/1999 öncesi sigortalı olarak ilk defa işe başlayanların yaşlılık aylığına hak kazanabilmeleri için sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaş koşullarının bir arada yerine getirilmesi gerekmektedir.
Örnek vermek gerekirse, sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısını yerine getirmiş,
ancak yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için gereken yaş koşulunu yerine getirmeyen sigortalıya
yaşlılık aylığı bağlanması mümkün değildir.
Bu konudaki Emeklilikte Yaşa Takılanlar yazımızı okumanızı öneririm.
Genel Kurallar
8/9/1999 tarihi itibariyle yaşlılık aylığına hak kazananlar ile bu tarih itibariyle kadın sigortalılardan 18, Erkek sigortalılardan 23 yıllık sigortalılık sürelerini dolduranlardan;
Her şeyden önce, Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması ve en az 5000 gün veya
Ayrıca Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması,
15 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 3600 gün çalışmış olması veya
Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmamış olmakla beraber, kadın ise 20,
Erkek ise 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 5000 gün çalışmış olması ile birlikte,
Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olma şartlarını yerine getirenler, yaşlılık aylığına hak kazanacaklardır.
Emeklilik İçin Yeni Süreler
Yeni işe girenler ise emeklilik şartı olarak çalışma süreleri uzamaktadır.
01.01.2036 tarihine kadar kadın için 58, erkek için 60 yaşını doldurmak ve 7200 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla,
01.01.2036 tarihinden sonra 7200 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeme gün sayısı koşulunun yerine getirilmesi halinde ise,
Gün koşulunun yerine getirildiği tarih aralığındaki yaş hadleri esas alınarak 60 ile 5 yaş arasında değişen sürelerde emekliliğe hak kazanılabilmektedir.
Örneğin; hizmet akdi ile çalışan kadın 4/a sigortalısı 7200 gün malullük, yaşlılık, ölüm primi koşulunu 10/10/2037 tarihinde tamamladıysa 59 yaşında emekli olabilmektedir.
Bu düzenleme ile 2048 yılından itibaren yaşlılık aylığına hak kazanma yaşı eşitlenerek kadın ve erkek için 65 olacaktır.
Ancak http://www.sgk.gov.tr web sayfasındaki “Ne Zaman Emekli Olabilirim” uygulamasının “Hizmet Akdi ile Çalışanlar” linkini tıklayarak ne zaman emekli olabileceğinizi öğrenebilirsiniz!
Emeklilik İçin Nereye ve Nasıl Başvurabilirim?
Sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için çalıştığı işinden ayrılması ve yazılı istekte bulunması gerekmektedir.
Hizmet akdi ile çalışmaya başlayarak sigortalı sayılanlar kişilerin, bağlı bulundukları
Sosyal Güvenlik il/merkez müdürlüğüne başvuru yapmaları gerekmektedir.
Bağlı bulunduğunuz sosyal güvenlik merkezi hizmet akdine tabi olarak en son çalıştığınız
işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüdür.
Ayrıca e-devlet üzerinden de yaşlılık aylığına başvuruda bulunabilirsiniz.
İlk Müracaat İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi
Sigortalı İşten Ayrılış Belgesi (işten ayrıldıktan sonra ilk 10 gün içinde talepte bulunanlar için)
İlk Aylık Hangi Bankadan Alınır?
Bankalar ile PTT arasında imzalanan protokoller kapsamında;
5510 sayılı Kanun ve diğer Kanunlar kapsamında Kurum tarafından ilk defa bağlanan
aylıklar 01/08/2017 tarihinden itibaren emeklilik taleplerinde tercih ettiği bankalar ve
PTT aracılığı ile ödenmektedir.
Aylık Ödemeleri Nasıl Yapılmaktadır?
Aylık ödemeleri Banka veya PTT Genel Müdürlükleri ile SGK arasında imzalanan protokol çerçevesinde yapılmaktadır.
Ödeme günü Cumartesi gününe rastlayan kişilerin ödemesi Cuma,
Pazar gününe rastlayan kişilerin ödemesi Pazartesi günkü kişiler ile birleştirilerek yapılmaktadır.
Hizmet akdi kapsamında emekli ve hak sahiplerinin aylıkları tahsis numaralarının son rakamlarına göre;
Ayın 17’si ila 26’ncı günleri arasındaki 10 günde ödenmektedir.
Aylık Alınan Banka Nasıl Değiştirilir?
Emekli, dul ve yetimler tarafından, banka veya şube değişikliği için SGK İl Merkez veya
Şube Müdürlüklerine verilecek dilekçe ile anlaşmalı bankalardan herhangi birisine aylıkların
nakli yapılarak banka veya şube değişikliği gerçekleştirilebilmektedir.
Ayrıca, banka veya PTT şube değişikliği talepleri www.turkiye.gov.tr internet adresinden, T.C. kimlik numarası ve e-devlet şifresi ile yapılacak giriş sonrasında gerçekleştirilebilmektedir.
Emekli Aylığı Nasıl Artar
Çalışırken yapacağınız bazı hatalar süre sonunda emekli aylığı bağlanırken az maaş almanıza neden olabilir.
Her şeyden önce emekli olduğunuz zaman alacağınız maaşınızı çalışırken belirlemek biraz da sizin elinizdedir.
Bunun için de bazı önlemler almanız gerekmektedir.
Sonuçta emekli olup da maaş bağlandıktan sonra iş işten geçmiş olacaktır.
Bunun için de çalışırken emeklilik maaşınızı düşünerekten tedbir almalısınız.
Emekli maaşı hesaplama sistemi oldukça karışıktır.
Ancak hesaplayabilmek için işin uzmanı olmalısınız.
Ayrıca sosyal güvelik sistemi çok sık değiştiği için emekli maaşı hesaplamalarında da farklı uygulamalar bulunmaktadır.
Bugün emekli maaşı hesaplanırken üç ayrı dönem dikkate alınmaktadır.
1) 9 Eylül 1999 öncesi çalışılan dönem.
2) 9 Eylül 1999-1 Ekim 2008 arası çalışılan dönem.
3) 1 Ekim 2008 sonrası dönem.
En basit şekliyle anlatmaya çalışırsak; emekli maaşı ortalama aylık kazancın aylık bağlama Oranı’yla (ABO) çarpılması sonucu bulunmaktadır.
Yukarıda söylediğimiz gibi üç ayrı formül uygulanıyor.
İlk olarak 1999’a kadar olan sürede: Aylık bağlama oranı, 25 yıl sigortalılık süresi (9.000 gün) için yüzde 76 olarak uygulanmaktadır.
3.600 gün için ise yüzde 70 olarak alınıyor.
Bir diğeri ise; 1999-2008 arası dönemdir: Bu dönemde sistem değiştirilerek ve 25 yıl için oran yüzde 65’e çekilmiştir.
Son olarak ise EKİM 2008 sonrası dönemde: Son değişiklik ile sosyal güvenlik kurumlarının bir çatı altına toplanması kararı ile 25 yıl çalışma süresi için aylık bağlama oranı yüzde 50’ye indirilmiştir.
Anlaşılacağı gibi ilk kademede çalışanlar eğer yüksek kazançları da varsa daha yüksek emekli maaşı alacaklardır.
Emeklilik İçin Dikkat Etmeniz Gereken Kurallar
Şayet hala çalışma hayatınıza devam etmekteyseniz hala durumunuzu iyileştirmek için bir fırsata sahipsiniz demektir.
Bunun için şu adımlara dikkat etmelisiniz.
1) Emekli maaşı hesaplanırken kullanılan en önemli parametre sizin prime esas kazancınızdır. Yani bordronuzdaki brüt maaşınızdır.
Bu ne kadar yüksek ise avantajınız da o kadar çok olacaktır.
Bu nedenle de her ne denirse densin, öncelikle maaşınız yüksek olmasına rağmen asgari ücretten gösterilmesine razı olmamalısınız.
Sonuçta bu durum emekli maaşınızı da, ileride alacağınız kıdem tazminatını da olumsuz etkileyecektir.
Unutmayın ki brüt maaşınız salt aldığınız aylıktan oluşmamaktadır.
Düzenli olarak ödenen yemek parasından, ikramiyeye kadar her ödemenin bordroda brüt maaşa eklenmesi gerekmektedir.
Her bordro aldığınızda bunun yapıldığını kontrol edin.
2) Primlerinizi kendiniz ödüyorsanız, yani BAĞ-KUR’lu iseniz ya da isteğe bağlı sigorta yaptıysanız elinizden geldiğince tavandan ödemeye gayret edin.
Eskiden tavan ödeme, brüt asgari ücretin 6.5 katı idi. 1 Ocak 2017’den itibaren 7.5 katına çıkarılmıştır.
3) Eğer imkanınız varsa iki yerde sigortalı olmaya çalışın.
Hem Bağ-Kur’lu(4B) hem SSK’lı (4A) da olabilirsiniz.
Ayrıca iki ayrı iş yerinde SSK’lı da çalışabilirsiniz.
Aynı anda iki yerden sigortalı olduğunuzda prime esas kazançlarınızın toplamı yüksek olacaktır.
Bunlar da Önemli
4) Emekli maaşınızı artırmak için çok uzun çalışmaktan önce hangi şartlarda çalıştığınız önemlidir.
Aynı işyerinde, aynı süre çalışan ama kazancı farklı iki kişinin emekli maaşları da farklı olacaktır.
Prim gün sayılarının her ay için 30 gün olmasına dikkat etmelisiniz.
Bunu da aylık olarak gün be gün doğru bildirildiğini, iş giriş çıkışı yapılmadığını kontrol edin.
Hizmet dökümünüzü e-devletten sürekli kontrol edin.
Bazı işverenler daha az gün gösterebilmektedir.
5) Emeklilik planını son yıllara bırakmamalısınız.
Bunu çalışmaya başladığınız ilk gün itibari ile yapma alışkanlığı edinin.
Ne kadar erken bunu takip etmeye başlarsanız o kadar kazançlı çıkarsanız.
Şayet emekliliğiniz yaklaştıysa son 3.5 yılı iyi değerlendirmelisiniz.
Bu sürede yüksek prim yatırmaya çalışın.
6) Çalışma döneminizdeki son 3.5 yılda SSK’lı olmak BAĞ-KUR’ lu olmaktan daha avantajlıdır.
Bu şekilde SSK şartlarıyla emekli olursunuz ve maaşınızın daha yüksek olacaktır.
7) Son olarak da emeklilik zamanınız geldiğinde başvuru sırasında eş, çocuk gibi bakmakla yükümlü olduğunuz kişi sayısını tam olarak bildirin. Bu sizin emekli maaşınızı olumlu etkileyecektir.
