Ziya Gökalp, Türk yazar, toplum bilimci, şair ve siyasetçidir.
Asıl adı Mehmed Ziya’dır.
Her şeyden önce 1912’de Diyarbakır milletvekili olarak Meclis-i Mebûsan’da ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde milletvekilliği yapmıştır.
Ancak “Türk milliyetçiliğinin babası” olarak da anılır. https://tr.wikipedia.org
23 Mart 1876, yerel bir gazetede çalışan memur olan Tevfik Bey’in oğlu olarak Diyarbakır, Çermik’ de doğmuştur.
Eğitimine Diyarbakır’da başlamıştır.
İlerleyen zamanda 1896’da İstanbul’a giden Gökalp buradaki öğrenimi sırasında Jön Türkler’ den etkilenmiştir.
Ayrıca İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katılmıştır.
Fakat II. Meşrutiyetten sonra İttihat ve Terakki’nin Diyarbakır şubesini kurmuş ve temsilcisi olmuştur.
İlerleyen zamanda İstanbul’a taşınmıştır.
Türk Ocağı’nın kurucuları arasında yer almıştır.
Ayrıca Derneğin yayın organı “Türk Yurdu” başta olmak üzere ‘’Halka Doğru’’, ‘’İslam Mecmuası’’ ve ‘’Yeni Mecmua’’ da yazılar yazmıştır.
Bir yandan da sosyoloji dersleri vermiştir.
25 Ekim 1924’de 48 yaşında İstanbul’da vefat etmiştir.
Bugün onun ölüm yıldönümüdür.
Sultan II. Mahmut türbesine defnedilmiştir.
Ziya Gökalp Etkisi
I. Meşrutiyetten başlayarak Türkçülük akımının en büyük temsilcisi sıfatıyla Türk düşünce ve siyaset hayatını kuvvetle etkilemiştir.
Milli Edebiyat akımı içinde verdiği eserlerle Türk edebiyatının biçim ve dil yönünden yenileşmesini sağlamıştır.
Ayrıca Türkçülük akımını ilk defa sosyolojik bir metotla incelemiş ve bir sistem haline getirmiştir.
Türk toplumun Sosyoloji ile tanışmasına ve II. Meşrutiyet’ten itibaren Türkçülük akımının doğuşuna öncülük etmiştir.
Ziya Gökalp İngilizce “culture” kelimesinin karşılığı olarak “hars” sözcüğünü kullanmayı önermiştir.
Ancak zamanla bunun yerini “kültür” kelimesi almıştır.
Atatürk’ün uyguladığı dil devrimi yıllarında uygarlık kelimesi dilimizde yaygınlaşmıştır.
Ayrıca benzer konu hakkında Kültür ve Uygarlık, Tarihte Bugün ve Faydalı Bilgiler yazımızı da okumanızı öneririm.
O döneme kadar ise medeniyet sözcüğü kullanılmıştır.
Her şeyden önce Kültür sözcüğünü dilimizde ilk kullananlardan olan Ziya Gökalp,
Kültürün tanımını şöyle yapar:
“İnsan toplumlarının bütün fertlerini birbirine bağlayan, yani kişiler arasındaki uyumu sağlayan kurumlar hars (kültür) kurumlarıdır.
Bu kurumların tamamı o cemiyetin harsını (kültür) oluşturur“.
Ancak Kültür ile medeniyet arasındaki farklar:
1. Kültür yaşanır, medeniyet öğrenilir.
Medeniyete ait öğrenilen bir değer hayata aktarıldığında kültür haline gelir.
2. Kültür, toplumu; medeniyet, bireyi öne çıkarmaktadır.
Hakim kültürle bağlantısını koparmadan ancak çeşitli önemli noktalarda ayrılarak gelişen bir kültür “alt kültür” olarak tanımlanmaktadır.
Alt kültür örnekleri arasında hippiler, hipsterler, emolar, apaçiler, furry fandom, gothlar, motosiklet kulübü üyeleri ve dazlaklar sayılabilmektedir.
Ama alt kültürler, karşı kültürlerden farklıdır.
Ziya Gökalp ve sahip olduğu fikir dünyası, Türkiye sosyolojisinin temelini oluşturmuştur.
Ayrıca Osmanlı’nın tasfiyesi ve Cumhuriyet’in kuruluş sürecinde aktif rol oynamıştır.
Ayrıca Türk toplumunu da evrimci bakış açısına göre inceleyen Gökalp, tarihsel aşamalarda üç evre belirlemiştir.
1- İslam’dan önce Türkler (kavim devri),
2- İslam’da Türkler (ümmet devri),
3- Modern Türkiye (millet devri) dir.
Bazı Eserleri
Kızıl Elma (1914)
Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak (1929)
Yeni Hayat (1930)
Altın Işık (1927)
Türk Töresi (1923)
Doğru Yol (1923)
Türkçülüğün Esasları (1923)
Türk Medeniyet Tarihi (1926, ölümünden sonra yayınlanmıştır).
