Sağlık okuryazarlığı (SOY) her birimizin sağlık konusunda minimum öğrenmesi gereken tıbbi bilgileri içermektedir.
Her şeyden önce (SOY), bir hastaya tıbbi bir bilgi vermek istendiğinde, bireyin bu bilgiyi anlayıp,
yorumlaması ve buna uygun davranış göstermesi olarak tanımlanmaktadır.
Ancak bilinçli kişiler olarak da sağlık sistemi içinde karmaşık bilgi ve tedavi süreçleriyle
karşı karşıya kalabilmekteyiz.
Konuya açıklık getirmek için de Sağlıklı Olmak İçin yazımızı da okumanızı öneririz.
Bu kavramın tanımı ve yıllar içerisindeki gelişmeleri hakkında daha geniş bilgi edinmek için https://acikders.ankara.edu.tr web sitesindeki ilgili yazıyı okumanızı öneririz.
Şayet sağlık okuryazarlığı düzeyimizi geliştirirsek doktorun bize aktarmak istediği bilgileri anlamakta zorlanmayacak veya yanlış anlamayacağızdır.
Ama SOY düzeyi düşük bireyin kendisine anlatılan tanı ve tedavileri anlama düzeyi
düşük olması sebebi ile de tedavisi uzayabileceği gibi güçleşebilecektir.
Ayrıca sağlık sistemini doğru kullanarak gereksiz zaman ve masrafa da neden olmayacağızdır.
Özellikle de acil servislerin doğru kullanımı da sağlanmış olacaktır.
İlk kez 1974 yılında S.K Simonds ile gündeme gelmiştir.
Daha sonrasında da 2000’li yıllardan günümüze oldukça fazla araştırma ve çalışmanın da konusu olmuştur.
Her şeyden önce SOY düzeyimizin ölçümü için farklı yöntemler uygulanarak ölçümlemek mümkündür.
Önceliğimiz hızlı uygulanabilir, güvenilir bir ölçek geliştirilmesinin öncelik kazanmasıdır.
Bundan sonra da, sağlık personeli eğitimleri ile sağlık okuryazarlık düzeyi düşük
bireylerin eksiklikleri belirlenerek, bunlara yönelik bazı eğitimlerde düzenleyerekten
toplumun sağlık okuryazarlık düzeyi artırılmalıdır.
Sağlık Okuryazarlığı Seviyeleri
Öncelikle 3 düzeyde ele alınmaktadır ve bunlar sırası ile;
-Temel/Fonksiyonel sağlık okuryazarlığı
– İletişi sağlık okuryazarlığı
– Eleştirel sağlık okuryazarlığıdır.
Temel/ Fonksiyonel sağlık okuryazarlığı
Öncelikle bu düzeyde sağlık okuryazarlığı adından da anlaşılacağı üzere en temel bilgileri içermektedir.
İlk olarak sağlık risklerinin ne olduğu, hizmetlerinin nasıl kullanılacağı ile ilgili geleneksel
sağlık eğitimi sonucunda oluşmaktadır ve genellikle bireysel yarar sağlamaktadır.
İletişim sağlık Okuryazarlığı
Daha ileri düzeyde bir okuryazarlık türüdür.
Bu düzeyde ki kişiler sağlık aktivitelerinde yer alarak yararlanabilmekte ve
değişen sağlık koşullarında sahip oldukları bilgileri kullanabilmektedirler.
Sonuçta bu düzeyde bireysel yarar söz konusu olmaktadır.
Eleştirel Okuryazarlık
Bu seviyede ise ileri düzeyde bilişsel kazanımlara ve sosyal becerilere sahip olmayı ve eleştirel düşünebilme becerilerini gerektirmektedir.
Bu düzey sağlık okuryazarlığında ise daha çok toplumsal yarar hedeflenmektedir.
İçerisinde bulunduğumuz dönemde bu alanının etkenliği ve yaşadığımız sorunlar
düşünüldüğünde (Salgınlar, Covid19 Pandemisi vs.), her birimizin bir an önce
sağlık okuryazarlığı hakkında kendimizi bilinçlendirmemiz gerekmektedir.
İlerleyen yaşımız ile de daha bir önem kazanmaktadır.
Kendinize şu soruları sorarak işe başlayabilirsiniz.
Gazete veya sosyal medyadaki her sağlık bilgisine ve haberlerine koşulsuz inanıyor musunuz?
Ayrıca bireysel veya toplu sağlığını ilgilendiren konularda bilinçli davranma potansiyelinizi biliyor musunuz?
Aldığınız sağlık hizmeti sonrasında detaylı bir bilgi birikimine sahip misiniz?
Bu konudaki Yanlış veya doğru sağlık bilgilerinin kaynaklarını ayırt edebiliyor musunuz?
Bireysel sağlığınız veya toplum sağlığı söz konusu olduğunda, bilinçli hareket ediyor musunuz?
Hastalandığınızda ya da bir rahatsızlık geçirdiğinizde hastanedeki hangi bölüme başvuracağınızı biliyor musunuz?
Sizin için yazılan reçete, tıbbi yazı ve yazılan doz miktarını anlayabiliyor musunuz?
Bugünlerde DSÖ ve Türk Tabipler Birliği ve benzeri kuruluşlar ile doktor ve uzmanların açıklamalarını doğru anlayıp değerlendirebilmek için bu konunun önemi bir kez daha gündemimizdedir.
Bundan sonra da her zaman önemli olmaya devam edecektir.
