Genital Nemlendiricilerin kullanımı;
Menopoz sonrasında gentio-ürinersemptomlar (GUS) kadınlar arasında %50 sıklıkla görülen ve östrojen eksikliğine bağlı olarak meydana gelen vaginal ve üretralatrofiye bağlı gelişen bir durumdur (1).
Ayrıca, konu hakkında daha önceki yazı serisi Menopozda hangi testler yapılmalı? (1), Menopoz ve Testler (2) ve Menopoz Testi ve Kanser(3) okumanızı öneririm.
Ancak kadınların sadece %15 kadarı bu şikayetlerini doktorlara bildirmektedir (1,2).
Vaginal ve üretralatrofiye bağlı olarak gelişen GUS sadece menopoz sonrasında değil, östrojenin etksinin azaldığı üreme döneminde veya henüz olmadığı çocukluk dönemlerinde de görülebilir (1,3).
Ancak, stresi fazla olan kadınlarda, emzirme dönemindeki annelerde, hipotalamikamenore ve hiperprlaktinemi rahatsızlığı olan kadınlarda, doğum kontrol hapları kullanan kadınlarda,
Ayrıca küçük kız çocuklarında, jinekolojik endokrinolojik bazı hastalıklar için kullanılan ilaçlarla ile birlikte ( Gn-RH analoglar, selektif östrojen reseptör modülatörleri SERM) ve meme kanseri tedavisinde kullanılan aromataz inhibitörleri alan kadınlarda da GUS görülebilir.
Antidepresan ilaçlar kullanan kadınlarda da menopoz döneminde olmamalarına rağmen GUS görülebilir.
Benzer şekilde hayatının herhangi bir döneminde radyoterapi veya kemoterapi almış kadınlarda GUS ile karşılaşılabilir.
Ama GUS bazı hastalıklarda daha sık rastlanabilir.
Bu hastalıkların varlığında kadının menopoz veya üreme döneminde olup olmadığına bakmaksızın GUS sorgulanmalıdır.
Bu hastalıklar, diabet, inflamatuar bağırsak hastalığı ve kronik kalp yetmezliğidir.
Gentio-ürinersemptomlar (GUS) ve bulgular arasında en sık görülenleri, vajinal kuruluk, nemlenmenin ve kayganlığın azalması, hassasiyet, acı, ağrı, irritasyon, yanma, kaşıntı, genital elastikiyetin azalması, cildin ve mukozanın incelmesi, soluklaşması, vajinal açıklığın daralması, klitorsin ve dudakların silikleşmesi, vajen ve giriş bölgesinde ufak kanama alanların olması, istenmeyen akıntı ve kokuların olması, sık sık idrara gitme, sıkışma hissinin olması, ağrılı idrar yapma, gece idrar çıkma, zaman zaman istemsiz idrar kaçırma, tekrarlayan idrar yolları enfeksiyonları, idrar yaptıktan sonra devam eden idrar hissinin olması, idrar kesesini tam boşaltamama, libido kaybı, orgazm olma süresinin artması veya olamama, cinsel ilişki esnasında ağrı ve acının olması, cinsel ilişki esnasında kanamanın olmasıdır (3,4).
Bu bağlamda özellikle cinsel fonksiyon bozuklukların arasında ağrılı cinsel ilişki menopoz sonrasında sıklıkla görülen bir semptomdur.
Ancak doktorların %40’ı, kadınların da %10’u bu mahrem konuyu konuşmaktan veya sorgulamaktan çekinmektedir (3).
Genital Nemlendiriciler Hakkında Genel bilgiler
Cinsel yaşamın sorgulanmamasının en sık sebeplerinden birisi de kadınlar tarafından cinsel fonksiyonlardaki bozulmanın yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak kabul edip, iyileştirmeye yönelik herhangi bir tedavi veya önlemin olmadığına dair olan ön yargıdır.
Aksine aktif cinsel yaşamın, sadece genito-üriner sistem üzerine olumlu etkileri yoktur.
Aynı zamanda, bilişsel, mental sağlık, kalp-damar sağlığı, kas ve kemik sağlığı ve metabolizma üzerine de olumlu yönde etkilerinin olduğu bildirilmiştir (5).
Fakat en sık rastlanan cinsel fonksiyon bozuklukları arasında ağrılı cinsel ilişki problemi vardır.
Ayrıca, ağrılı cinsel ilişkiye bağlı fonksiyon bozuklukları zamanla libido kaybına neden olarak, cinsel ilişki fonksiyonlarındaki bozulmasının farklı bir aşamaya geçmesine de neden olur.
Menopoz sonrasında veya diğer östrojenin etkinliğinin azalmasına bağlı meydana gelen genitalatrofinin neden olduğu iki türlü ağrılı cinsel ilişki fonksiyon bozukluğu vardır;
1-yüzeyel olup vajenin girişinde penil duhul esnasındaki ağrı, 2-derin olup penil duhul sonrasında vajenin iç ve derin bölgelerindeki ağrıdır (6).
Fakat cinsel ilişki esnasındaki ağrının kaynağı, östrojen eksikliğine bağlı genital bölgedeki cilt ve mukozanın kuruluğu, ıslak ve kaygan olmaması, epitelin incelmesine ve hücre tabakalarının yeterince kalın olmaması, gerekli mikrobiyotanın ve vajinal pH’ın sağlanamaması, genital bağ dokusundaki kollajen ve elastin kaybına bağlı esnekliğin kaybolması, genital bölgedeki kan akımının azalması gibi nedenlerdir (2,3).
Menopoz sonrası GUS tedavisinde sistemik veya lokal vajinal yoldan kullanılan östrojen hormonu temel tedavi olmasına rağmen, östrojen hormonunun verilemeyecek (kontrendike) durumlar söz konusudur.
Nedeni bilinmeyen uterus (rahim) kanamaları, meme ve uterus kanserleri, gebelik, ciddi karaciğer hastalıkları, damar tıkanıklıkları (arteryel veya venöztromboembolizm) bunlar arasındadır.
Özellikle her 8 kadından biri, hayatı boyunca meme kanserine yakalanacağı gerçeği göz önüne alındığında, ister menopoz öncesi ister menopoz sonrasında GUS için östrojen kullanması söz konusu olmayacaktır (7).
Diğer taraftan çeşitli nedenler ile östrojen veya diğer tedavileri (tibolon, SERM, androjenler) kullanmak istemeyen kadınlar da vardır.
Çeşitli nedenlerin başında, doğal kaynaklardan faydalanma isteği, kanser korkusu, lokal vajinal tedavileri uygulamadaki zorluklar ve bunun gibi sebepler sayılabilir.
Genital Nemlendiricilerin Kullanımı
Kuzey Amerika Menopoz Cemiyeti (The North American Menopause Society NAMS) nemlendiricileri ve kayganlaştırıcıları menopoz sonrası meydanı gelen GUS’ın iyileştirilmesinde ilk basamak tedavi olarak kabul etmektedir (8).
Dahası Uluslararası Menopoz Cemiyeti (International Menopause Society IMS) ve Avrupa Menopoz ve Andropoz Cemiyeti (European Menopause and Andropause Society EMAS) nemlediricileri ve kayganlaştırıcıların, GUS tedavisinde kullanılmalarını önermektedir (9,10). Endorine Cemiyeti (Endocrine Society ES) de GUS için nemlendiricilerin kullanılmasını tavsiye etmektedir (11).
Nemlendiriciler, genital bölgedeki epitel hücrelere nüfuz ederek hücre içine su bırakır ve böylece epitel hücrelerini hidrate eder (1,3).
Dahası hidrate olan, diğer bir değişle içine su giren epitel hücrelerinden suyun dış ortama kaçmasını da önler.
Böylece epitel hücre içi ile hücreler arasındaki boşluktaki su dengesini eşitler ve bu dengenin sürmesini sağlar.
Vajinal osmolalitenin normalleşmesini sağlar.
Ancak, nemlendiriciler, aynı zamanda vajinal pH’ı da azaltarak, asidikleştirir.
Ama nemlendiriciler, doku rejenerasyonunu ve sağlamlığını düzenler ve arttırır.
Ayrıca, nemlendiriciler, atrofik vajinanın bozulan mikrobiatasının yeniden normale dönmesine neden olur.
Sonuçta nemlendiricilerin içeriğinde bulunan hiyalorunikasid bileşeni, genitalepitel hücrelerinin üzerindeki temel etkiyi meydana getirir.
İçeriğinde bulunan polikarbofil temelli polimerler epitel hücrelerine yapışarak vajinal duvarın devamlı nemli kalmasını sağlar (4).
Vajinal nemlendiricilerin cinsel ilişki esnasında kadınların şikayetçi olduğu vajinal kuruluk ve buna bağlı ağrı ve acı şikayetlerine iyi geldiği bilinmektedir.
Böylece cinsel fonksiyonları kadınlarda normal haline getirmektedir.
Vajinal nemliliği ve esnekliği arttırdığı, vajinal pHasidikleştirdiği ve normal üreme çağındaki mikrobiyal florayı sağlamak yolu ile istenmeyen vajinal akıntı ve kokuyu önlediği, yanma, rahatsızlık, kaşıntı gibi semptomları ortadan kaldırdığı rapor edilmiştir (1,2,3,12).
Vajinal nemlendiricilerde etkinlik ve güvenlik
Her şeyden önce Vajinal nemlendiricilerde dikkat edilmesi gereken birinci özellik nemlendiricinin osmolalitesidir.
Sonuçta Osmolalite vajinal epitel hücrelere zarar vermemesi için 200–600 mOsm/kg değerinde olmalıdır.
Ancak, Hiperosmolar olan (2000 mOsm/kg) nemlendiriciler epitel hücrelerinde tahribat yaratarak vajinal irritasyon ve rahatsızlıklara sebep olabilmektedir(2).
Ama nemlendiricilerde olması gereken ikinci özellik, pH derecesinin 3.5-5 arasında olmasıdır. Vajinal pH’ın yükselmesi barsak bakterilerinin vajen içinde sayıca artmasına neden olabilir (enterobakterkolonizasyonu) (2).
Fakat nemlendiricilerde, paraben olması tercih edilmemektedir.
Zayıf östrojenik etkili olması ve bazı çalışmalarda karsinogenez konusunda şüpheli sonuçların olması nedeni ile vajinal nemlendiricilerin içinde olmaması gerekir (2).
Buna ilaveten klorheksidin ve polikuartenyum-15 maddeleri de nemlendiricilerin içinde olması istenmemektedir.
Son olarak vajinal nemlendiricilerin içindeki glikol içeriği, kütle fraksiyonun %9.9’undan fazla olmaması gerekir.
Ancak, Glikol içeriğinin fazla olması vajinal enfeksiyonlara olan hassasiyeti arttırır (2).
Genital nemlendiricilerde mutlaka hiyaloronikasid içeriği olmalıdır (2,12).
Bazı genital nemlendiricilerin içine cinsel arzuyu arttırmak için kannabioid maddeler eklenmiş olabilir (1).
Vajenepitelinderejenerasyonu sağlayacak antioksidan maddelerin olması ve özellikle D vitamini ve E vitamini içeren nemlendiriciler tercih edilmelidir (2,12-15).
Özellikle D vitamininin genitoüriner anatomik bölgede de önemi gün geçtikçe artmaktadır (13,14).
Ayrıca resveratrol veya genistein gibi bitkisel östrojenler de nemlendiricilerin içine eklenebilir (1,2,3,4)
Kullanımı
Genital nemlendiriciler önce birkaç ay her akşam, sonra haftada en az 2-3 akşam vajinal açıklığa, küçük dudaklar ve klitoral bölgeye ve vajenin içine sürülmelidir.
Hiç bırakılmadan devam edilmelidir.
Genital bakım diğer cilt bölgelerinin bakımı gibi devamlılık ister.
Bu sayede bakımlı, hijyenik bir genital sisteme sahip olabilirsiniz.
Bu sayede aktif bir cinsel yaşamınız olur.
Genital ve Üriner bölgedeki bazı cilt neoplazmlarından, infeksiyonlardan korunabilirsiniz. Hayat kalitenizin artmasını sağlarsınız.
Genital nemlendiriciler özellikle cinsel ilişki esnasında kayganlaştırıcılar ile birlikte de kullanılabilir.
Nemlendiricilerin içeriği ile kayganlaştırıcıların kimyasal içeriği çok farklıdır.
Kayganlaştırıcılar her zaman kullanılmaz.
Sadece cinsel ilişki esnasında kullanılabilir.
Birlikte hijyenik genital şampuan kullanımı infeksiyonların önlenmesine yardımcı olabilir.
Sonuç
Genital nemlendiriciler, özellikle meme kanseri gibi östrojen hormonu kullanılamayacak durumlarda veya çeşitli sebepler ile östrojen kullanmak istemeyen kadınlarda menopoza bağlı genitoüriner semptomların tedavisinde başarı ile kullanılır.
Bu ve benzeri konuları okumak için ayrıca https://www.tamererel.com web sayfasını da takip etmenizi öneririm.
Kaynaklar
1-Phillips NA, Bachmann GA. Thegenitourinarysyndrome of menopause. Menopause. 2021; 28(5): 579-588.
2- Potter N, Panay N. Vaginallubricantsandmoisturizers: a reviewintouse, efficacy, andsafety. Climacteric. 2021; 24 (1): 19-24.
3-Erel CT. Currenttreatmentmodalitiesforthegenitourinarysyndrome of menopause. Inthe ‘PostmenopausalDiseaseandDisorders. Edit. Perez-Lopez FR. Springer Nature Switzerland AG, 2019; p: 187-203.
4-Gandhi J, Chen A, Dagur G, Suh Y, Smith N, Cali B, Khan SA. Genitourinarysyndrome of menopause: an overview of clinicalmanifestations, pathophysiology, etiology, evaluation, andmanagement. Am J ObstetGynecol. 2016; 215(6): 704-11.
5-Armeni E, Lambrinoudaki I, Ceausu I, Depypere H, Mueck A, Pérez-López FR, Schouw YT, Senturk LM, Simoncini T, Stevenson JC, Stute P, Rees M. Maintainingpostreproductivehealth: A carepathwayfromtheEuropean Menopause andAndropauseSociety (EMAS).Maturitas. 2016;89:63-72.
6- AmericanCollege of ObstetriciansandGynecologists’ Committee on PracticeBulletins—Gynecology.FemaleSexualDysfunction: ACOG PracticeBulletinClinical Management GuidelinesforObstetrician-Gynecologists, Number 213. ObstetGynecol. 2019;134(1):e1-e18.
7-Howlader N, Noone AM, Krapcho M, et al. (editors). SEER CancerStatisticsReview, 1975-2017. Table 4.17. Cancer of thefemalebreast (invasive)-Lifetime risk of beingdiagnosedwithcancergivenaliveandcancer-free at current age. NationalCancerInstitute. Bethesda, MD. Accessed on October 13, 2020. http://seer.cancer.gov/csr/1975_2017/, 2020.
Kaynakçaların Devamı
8-NAMS POSITION STATEMENT. The 2020 genitourinarysyndrome of menopausepositionstatement of The North AmericanMenopauseSociety. Menopause. 2020; 27(9): 976-992.
9-Sturdee DW, Panay N; International MenopauseSocietyWritingGroup. Recommendationsforthemanagement of postmenopausalvaginalatrophy.Climacteric. 2010;13(6): 509-22.
10-Neves-E-Castro M, Birkhauser M, Samsioe G, Lambrinoudaki I, Palacios S, Borrego RS, Llaneza P, Ceausu I, Depypere H, Erel CT, Pérez-López FR, Schenck-Gustafsson K, van der Schouw YT, Simoncini T, Tremollieres F, Rees M. EMAS positionstatement: The ten pointguidetothe integral management of menopausalhealth. Maturitas. 2015;81(1):88-92.
11-Cynthia A. Stuenkel, Susan R. Davis, Anne Gompel, Mary AnnLumsden, M. Hassan Murad, JoAnn V. Pinkerton, and Richard J. Santen. Treatment of Symptoms of theMenopause: An EndocrineSocietyClinicalPracticeGuideline. J ClinEndocrinMetab. 2015; 100: 3975-4011.
12- Da Silva AS, Baines G, Araklitis G, Robinson D, Cardozo L. Modern management of genitourinarysyndrome of menopause. FacultyReviews. 2021;10:(25) https://doi.org/10.12703/r/10-25.
13- Lee A, Lee MR, Lee HH, Kim YS, Kim JM, Enkhbold T, Kim TH. Vitamin D ProliferatesVaginalEpitheliumthroughRhoAExpression in PostmenopausalAtrophicVaginatissue. MolCells. 2017; 40(9):677-684.
14-Kamronrithisorn T, Manonai J, Vallibhakara SA, Sophonsritsuk A, VallibhakaraO.
Effect of Vitamin D Supplement on VulvovaginalAtrophy of theMenopause.Nutrients. 2020;12(9):2876. 15-Keshavarzi Z, Janghorban R, Alipour S, Tahmasebi S, JokarA.Theeffect of vitamin D and E vaginalsuppositories on tamoxifen-inducedvaginalatrophy in womenwithbreastcancer.SupportCareCancer. 2019;27(4):1325-1334.
