Quo Tendimus Latince bir sözcüktür. Anlamını merak ediyorsanız sayfanın sonundaki açıklamamızı okuyabilirsiniz.
Ancak dünyada son yılların birikimi olan dönemsel çöküşlerin dikkat çekiyor olması önemli bir gelişme.
Ama Türkiye’de bu dönemsel iniş çıkışlardan kendi ekonomik yapılanması çerçevesinde sıkça ve olumsuz olarak etkileniyor.
Ekonomi eğitimi almış olmam sebebiyle konuyu genel olarak değerlendirmem gerekliliğini her zaman önemsiyorum.
Aslında ne kadar başarılı ekonomi yönetimleriniz olsa da maalesef yetişemediğiniz buhranlar yaşamanız mümkün.
Ama önemli olan yapmış olduğunuz sanayi yatırımlarınızın güçlü olması, işsizlik ile mücadelenizin
üretim sektörlerini güçlendirerek devam etmesi ve iç üretim hacminizin genişlemesi ve
tüketim toplumu olmaktan kurtulup tasarrufları arttıran bireyler ve devlet haline gelmemizdir.
Aksi halde bugün dünyanın yaşadığı ekonomik bunalımlardan nasibinizi alma katsayınız artmaktadır.
Fakat küresel ekonominin nasıl rehin alınacağına örnektir, dünya ekonomisinin iki binli yıllardan beri yaşadığı neoliberalizm odaklı çöküş.
Konu ile ilgili olarak da Evde Tasarruf Nelerde Yapılmalı ve Tasarruf Etmek başlıklı yazılarımızı da okumanızı öneririz.
Quo Tendimus? Ve Dünya Krizi
Çöküşün sebeplerine bakarken Rusya’da doğan ve daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’ne
göç eden bir yazar dikkatimi çekti ve inceledim.
Gördüm ki bu yazar ve ekonomi yorumcusu Amerika Merkez Bankası Başkanlarını dahi para politikalarını oluştururken etkilemiştir.
Bu yazar Ayn Rand.1905 yılında Alisa Rosenbaum adıyla St. Petersburg kentinde doğuyor.
Çok rahat bir çocukluk geçirmiştir.
Ancak hırçın bir çocuk.
Okulda, çocuk olmanın neden keyifli bir deneyim olduğu konusunda bir kompozisyon yazması istendiğinde yerine sert bir çocukluk eleştirisi kaleme almıştır.
Pascal’dan alıntı yaparak “Zeki bir cehennemi aptal bir cennete yeğlerim.” Hırçınlığı sebebi ile bir türlü arkadaş edinememiş ve bu hayatı boyunca tekrar etmiş.
Rosenbaum ailesinin aşçı, hizmetçi, bakıcı ve mürebbiyeyle sürdüğü hayat 1917 Rus Devrimi ile altüst olmuştur.
Zorluklarla geçen hayatı devam ederken yirmi bir yaşında Amerika rüyası başlamıştır.
Bu deneyimlerinden sonra Rand orada yaşadığı zorluklar sebebiyle bencil olması gereğini,
ahlaki ve etik olmayan kararların fazla sorgulanmadığını, başarının tamamen kendi yılmaz
iradenize bağlı olduğunu düşündüren bir felsefenin takipçisi olmuştur.
Yazdığı Kitaplar
Kitaplarını yayınlamaya başladıktan itibaren felsefesini benimseyen takipçileri artmaya başlamıştır. 1936 yılında kaleme aldığı “Yaşamak İstiyorum” ve 1943 yılında yayınlanan “Hayatın Kaynağı”nda zorlukların aşılması ve bireyin ideal olarak algılanması için önerilerde bulunmuştur.
Rand’ın, Howard Roark karakterinde amacı bir insanın neler yapabileceğini göstermektir.
Karakter ilk başta fazlaca bencil görünmektedir.
Ancak kitabın sonuna geldiğinizde genellikle ahlaki bir kusur olarak kabul edilen bencilliğin
aslında bir erdem olduğunu anlıyorsunuz.
Rand’ a göre vergilendirme önemli bir sorundu.
Ancak denetimsiz serbest piyasa gerçek refah ve özgürlük sağlayacaktı.
Derken bu görüşlerin etkisi ile Neoliberaller Amerika’da ekonomide söz sahibi olmaya başlamışlardır. Bunlardan en önemli portrelerden biri ise Alan Greenspan’dır.
Rand’ın okulunda yetişmiş yıllarca onunla birlikte projeler üzerinde çalışmış bir lider
olan Greenspan döneminde Amerika’dan başlayan ve tüm dünyada hissedilen büyük krizler yaşanmış ve 2008 yılında ise zirve yapmıştır.
Modern Adam Smith olarak da düşündüğüm ve zamanında çok doğru olan ama bugünümüze
uygun olmayan “Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler,” felsefesine hizmet etmiştir.
Greenspan. Rand’dan hareketle dünya liderlerinin çocukluklarına inmek ve tespitler yapmak günümüz için bence çok önemlidir.
İnatçı olmaları egolarını yönetmekte zorlanmaları, siyasette popülist politikalar sebebi ile
güç nerede biz orada hatasını yaparak ekonomide ciddi hatalar yapmaları oldukça
gerilere çocukluklara dönülmesini bence zorunlu hale getirmektedir.
Rand’ ın ölümünü takiben görüşleri daha geniş bir Liberteryen kitle tarafından benimsenmiştir.
Bu kitle onun serbest piyasa ideolojisini politik ana akıma dahil etmiştir.
Quo Tendimus? Ne Yapmalıyız?
Cato Enstitüsü,1970’ler boyunca politik uzlaşmayı, kontrolsüz Kapitalizmin çekiciliği üzerine kurmuştur.
Bu gelişmeler sonunda 1933 Ekonomik Buhranından sonra ciddi prensipler ile yönetilmeye başlanan Wall Street ve Amerikan Bankacılık Sistemi yıkılmaz sanılan bir güven sağlamışlardır.
Ama Liberteryen görüşler devletin bankacılık sistemi üzerindeki baskısını kabul edilemez bulmaya başlamıştır.
Greenspan önemli şirket evliliklerine destek vererek onaylamıştır.
Dönem siyasetinin lideri Ronald Reagan’dı ve Carter döneminde sıkıntılı bir tablonun olduğunu ve değişmesi gereğini düşünmekteydi.
Bu ekonomik ataklar başta heyecan vericiydi.
Ortaklıklar arttıkça dev şirketler doğdu ve dünya ekonomisini etkisi altına aldı. Citi Group, AIG Sigorta, Lehmann Brothers önemli ekonomik güçler haline gelmişlerdir.
Ancak bu hikâyeyi daha detaylı anlamak ve incelemek için o dönemin ekonomik raporlarına ulaşmak artık çok kolaydır.
Sonuç Olarak
Ayrıca kaynakçada belirteceğim eser bilginizi güçlendirecektir.
Lehmann ve AIG çöküşleri de ardından süratle dünya ekonomisini çalkalamıştı.
Bu uzun süreç sonunda alacaklarından üç kat fazla borcu olan dünya ekonomileri çökmeye başlamışlardır.
2008 yılında daha az borç ve Gayri Safi Yurt İçi Hasıla içinde küresel özel ve kamusal düşük borç oranı söz konusu idi.
1999 yılında GSYİH içindeki Kamu ve Özel borçları %200 iken 2022 yılında bu oran maalesef %350 dir.
Bu veriler sadece Türkiye’nin değil dünya ekonomilerinin sorunudur.
Bu şartlar altında kendi şahsi bütçelerimizi sıkı kontrol etmeliyiz.
Döviz hareketlerini iyi incelemeliyiz.
Kişisel harcamalarımızın düşürülmesi ve zorunlu yaşam şartlarını göğüsleyecek tasarruf bütçeleri yapmalıyız.
Bir müddet içinde Resesyon yani ekonomik büyümenin tüm dünya ekonomileri için negatif olması ihtimali de söz konusudur.
Ama panik halinde hareket etmek, rejimler üzerine baskı kurmak çabaları bir ülkeyi top yekûn yıkıma götürebilir.
Para politikalarının hızlı normalleşmesi ve artan faizler şirketleri, finans kuruluşlarını ve hükümetleri iflasa ve temerrüde sürükleyebilir.
Yakın zamanda Sri Lanka borç ödeyemeyeceğini açıkladı ve iflas etti.
Dünya bunu hep yaşıyor nasıl olsa kurtuluruz demeden çalışmalı ve bir bütün olarak hareket etmeliyiz.
Hem ülke hem de birey olarak tasarrufu önemsemeliyiz.
Fakat zorunlu ürünler dışında daha az ithalat, istihdam yaratan sektörlere yatırım ve kabul edilebilir
faiz politikası yani disiplinli para politikası ile bu rüzgarları karşılamak yeni krizleri daha güçlü karşılamayı sağlayacaktır.
Çünkü 2008 yılından daha farklıyız çünkü borç seviyelerimiz o zaman daha düşüktü.
Yani sorun bugünün değil, bizim ülkemizin değil küresel ekonominindir maalesef.
Fakat sağlıklı düşünme ve küresel oyunun yetenekli oyuncularından biri olmak dönemindeyiz.
O yüzden şapkamızı önümüze koyarak “Quo Tendimus?” sorusuna cevap bulmalıyız.
Sevgiyle Kalın
*Quo Tendimus(Latince)-Nereye Gidiyoruz?
Kaynakça
Büyük Çöküş-Darryl Cunningham-YKY https://www.yapikrediyayinlari.com.tr
T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı web sitesi-Grafikler(01-02-03-04)
Liman-Pixabay-12 numaralı fotoğraf(free)
